Narcist herkennen en het gevaar onderkennen

We kennen ze allemaal wel, die opgeblazen personen die altijd in het middelpunt van de belangstelling moeten staan. Dit soort mensen wordt vaak narcist genoemd. Maar wat minder bekend is is dat het begrip narcisme veel breder is en dat je niet zomaar elke narcist ontmaskert.

De opgeblazen aandachttrekker wordt meestal achter zijn rug om uitgelachen. Maar er is ook een zeer kwaadaardige vorm van narcisme. We spreken dan van een Narcistische Persoonlijkheidsstoornis (NPS). Naar schatting “lijdt” 1 tot 6% van de bevolking aan NPS.

Kenmerken van een narcist

De term narcisme komt van Narcissus, een figuur uit de Griekse mythologie die verliefd werd op zijn eigen spiegelbeeld. Je zou kunnen zeggen dat een narcist een overdreven vorm van eigenliefde heeft. Maar eigenlijk is het een leeg persoon die zichzelf, ten koste van anderen, groter voordoet.

Het gedrag van de narcist kenmerkt zich door een zeer gebrekkig inlevingsvermogen en niet tegen kritiek kunnen. Ze hebben een ideaalbeeld van zichzelf en willen dat anderen hen zo zien. Daarbij hebben ze totaal geen aandacht voor de behoeften van andere mensen. Ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken.

Hoewel ze zich ogenschijnlijk prima aan kunnen passen is er toch een situatie waarin ze “door de mand vallen”. Wanneer iemand hun ideaalbeeld aanvalt ontsteken ze meestal in razernij. Daarbij worden allerlei tactieken uit de kast gehaald om de aandacht van zichzelf af te leiden.

Vaak kiest de narcist zijn of haar slachtoffers zeer zorgvuldig uit. Mensen die al weinig zelfvertrouwen hebben lopen extra risico slachtoffer van narcistisch misbruik te worden. Zij zijn immers makkelijk te overdonderen. Narcisten hebben graag iemand met weinig zelfvertrouwen in hun omgeving. Zij kunnen zich daaraan “optrekken” door deze persoon te kleineren.

Wanneer deze persoon hier iets van zegt zal de narcist de zaken omdraaien en zeggen dat hij of zij zich niet zo moet aanstellen. Vervolgens zal de narcist zelf de beledigde persoon uithangen en het slachtoffer een schuldgevoel aanpraten. Uiteraard is dit zeer verwarrend. Je denkt een terecht punt van kritiek te hebben en plotseling voel je jezelf de dader.

Een narcist diagnosticeren

Het is uiterst moeilijk een narcist te laten diagnosticeren. Ze vinden altijd dat ze zelf niets verkeerd doen en als iemand problemen met ze heeft ligt het aan de ander. Het zal daarom ook niet lukken ze voor een diagnose mee te krijgen naar de psychiater. Helaas zijn we daarom als slachtoffer genoodzaakt zelf onderzoek te doen.

Officieel mogen we natuurlijk geen diagnose stellen, maar zonder medewerking van de “patiënt” zit er weinig anders op.

Het standaard handboek voor psychiatrische diagnostiek is de DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). In de DSM-IV worden 9 eigenschappen genoemd. Wanneer een persoon minimaal 5 van deze kenmerken bezit is er sprake van een narcistische persoonlijkheidsstoornis.

1. Zichzelf heel belangrijk vinden.
2. Een overdreven behoefte aan bewondering hebben.
3. Manipuleert en misbruikt anderen om zijn of haar eigen doelen te verwezenlijken.
4. Een gebrek aan empathie. De persoon houdt geen rekening met anderen en kan zich niet inleven in de gevoelens van een ander.
5. Geobsedeerd zijn door zaken als macht, succes, schoonheid, genialiteit, de perfecte liefde.
6. Zichzelf bijzonder voelen en denken dat hij/zij alleen kan worden begrepen door andere bijzondere mensen.
7. Denken meer rechten te hebben dan anderen en eisen dat anderen zich aanpassen.
8. Is snel jaloers en voelt zich vaak tekort gedaan.
9. Arrogant gedrag en kwaad worden wanneer iemand die als minderwaardig wordt beschouwd kritiek uit of hem of haar tegenspreekt.

Verborgen narcisme

Waar de openlijke narcist door zijn gedrag erg opvalt is er nog een veel gevaarlijker soort narcist, de zogenaamde verborgen narcist. De verborgen narcist weet zich beter aan te passen aan de omgeving en zal daarom niet zo gauw als narcist ontmaskert worden. Veelal worden zij als uiterst vriendelijke mensen gezien door hun omgeving. Doch binnenshuis laten zij hun ware gezicht zien. Zelf heb ik dit aan den lijve ondervonden, ik had de pech een narcistische moeder te hebben.

Voor de buitenwereld was mijn moeder een lieve zorgzame vrouw. Maar binnenshuis terroriseerde ze het gezin. Mijn vader, een kwetsbare en onzekere man, heeft zij kapot gemaakt. Zelf werd ik door haar regelmatig als een egoïst neergezet. Dat woord had ze vooraan in haar mond, terwijl ze juist zelf een grote egoïst is. Nu weet ik dat dit een typische tactiek van een narcist is, projectie. Een ander uitmaken voor wat je zelf bent.

Geestelijk mishandeld door mijn narcistische moeder

Ook werd ik door mijn moeder geestelijk mishandeld. Zo had ik aan het einde van mijn lagere schooltijd rugklachten waarvoor ik elke avond oefeningen met haar moest doen. Dit bestond uit het gooien met een bal. Mama gooide de bal naar mij toe en ik moest hem vangen en teruggooien. Wanneer daarbij iets verkeerd ging ontstak ze in een woedende tirade. “Egoïst!” schreeuwde ze me dan hysterisch toe. “Ikke ikke ikke en de rest kan stikken!”.

Ik had geen idee waaraan ik dit had verdient, doch als zij het zei zou het wel zo zijn. “Wacht maar tot je in het voortgezet onderwijs komt”, ging ze verder, “Daar leren ze je dat wel af. Ze slaan je in elkaar!”

De agressieve gebaren die ze daarbij maakte en het grimmige gezicht dat ze erbij trok staan me nog steeds op het netvlies gebrand. En zo ging het elke avond! Van tevoren wist ik precies wat er ging gebeuren waardoor ik bij voorbaat al grote angst had en als verdoofd de bal ving. Dit leek voor haar reden om er nog een schepje bovenop te doen. Op genade hoefde ik niet te rekenen.

Lees ook het artikel: Narcistische moeder >>

Typisch gedrag verborgen narcist

Dit gedrag is typisch voor een verborgen narcist. Het feit dat ze zich naar de buitenwereld totaal anders gedragen maakt dat slachtoffers vaak niet geloofd worden. Om het nogmaals op mijn eigen situatie terug te koppelen: Ooit zei een onderwijzeres tegen mij dat ik blij moest zijn met zo’n moeder… De buitenwereld kan zich gewoon niet voorstellen hoe die aardige (in dit geval) vrouw zich binnenshuis gedraagt.

Hierdoor is het mogelijk dat een narcist jarenlang zijn gang kan gaan zonder ontmaskert te worden. In die jaren trekken zij een spoor van vernieling bij hun slachtoffers. In de meeste gevallen zullen de slachtoffers van narcistisch misbruik hier hun leven lang last van houden.

Lees ook het artikel: “Wat is een narcist?“

Wil je Herstellen van Narcistisch Misbruik?

In dit gratis e-book dat ik samen met psychologe Corry de Rooy maakte geven we 10 tips voor herstel na narcistisch misbruik. Zet de eerste stap naar een narcismevrij leven. Abonneer je op onze nieuwsbrief en ontvang gratis het e-book ’10 Tips voor Herstel na Narcistisch Misbruik’. We sturen je geen spam en je kunt je op elk moment weer afmelden.

Dowload dit Gratis E-book Nu >>