We kennen ze allemaal wel, die opgeblazen personen die altijd in het middelpunt van de belangstelling moeten staan. Dit soort mensen wordt vaak narcist genoemd. Maar wat minder bekend is is dat het begrip narcisme veel breder is en dat je niet zomaar elke narcist ontmaskert.
De opgeblazen aandachttrekker wordt meestal achter zijn rug om uitgelachen. Maar er is ook een zeer kwaadaardige vorm van narcisme. We spreken dan van een Narcistische Persoonlijkheidsstoornis (NPS). Naar schatting “lijdt” 1 tot 6% van de bevolking aan NPS.
Kenmerken van een narcist
De term narcisme komt van Narcissus, een figuur uit de Griekse mythologie die verliefd werd op zijn eigen spiegelbeeld. Je zou kunnen zeggen dat een narcist een overdreven vorm van eigenliefde heeft. Maar eigenlijk is het een leeg persoon die zichzelf, ten koste van anderen, groter voordoet.
Het gedrag van de narcist kenmerkt zich door een zeer gebrekkig inlevingsvermogen en niet tegen kritiek kunnen. Ze hebben een ideaalbeeld van zichzelf en willen dat anderen hen zo zien. Daarbij hebben ze totaal geen aandacht voor de behoeften van andere mensen. Ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken.
Hoewel ze zich ogenschijnlijk prima aan kunnen passen is er toch een situatie waarin ze “door de mand vallen”. Wanneer iemand hun ideaalbeeld aanvalt ontsteken ze meestal in razernij. Daarbij worden allerlei tactieken uit de kast gehaald om de aandacht van zichzelf af te leiden.
Vaak kiest de narcist zijn of haar slachtoffers zeer zorgvuldig uit. Mensen die al weinig zelfvertrouwen hebben lopen extra risico slachtoffer van narcistisch misbruik te worden. Zij zijn immers makkelijk te overdonderen. Narcisten hebben graag iemand met weinig zelfvertrouwen in hun omgeving. Zij kunnen zich daaraan “optrekken” door deze persoon te kleineren.
Wanneer deze persoon hier iets van zegt zal de narcist de zaken omdraaien en zeggen dat hij of zij zich niet zo moet aanstellen. Vervolgens zal de narcist zelf de beledigde persoon uithangen en het slachtoffer een schuldgevoel aanpraten. Uiteraard is dit zeer verwarrend. Je denkt een terecht punt van kritiek te hebben en plotseling voel je jezelf de dader.
Een narcist diagnosticeren
Het is uiterst moeilijk een narcist te laten diagnosticeren. Ze vinden altijd dat ze zelf niets verkeerd doen en als iemand problemen met ze heeft ligt het aan de ander. Het zal daarom ook niet lukken ze voor een diagnose mee te krijgen naar de psychiater. Helaas zijn we daarom als slachtoffer genoodzaakt zelf onderzoek te doen.
Officieel mogen we natuurlijk geen diagnose stellen, maar zonder medewerking van de “patiënt” zit er weinig anders op.
Het standaard handboek voor psychiatrische diagnostiek is de DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). In de DSM-IV worden 9 eigenschappen genoemd. Wanneer een persoon minimaal 5 van deze kenmerken bezit is er sprake van een narcistische persoonlijkheidsstoornis.
- Zichzelf heel belangrijk vinden.
- Een overdreven behoefte aan bewondering hebben.
- Manipuleert en misbruikt anderen om zijn of haar eigen doelen te verwezenlijken.
- Een gebrek aan empathie. De persoon houdt geen rekening met anderen en kan zich niet inleven in de gevoelens van een ander.
- Geobsedeerd zijn door zaken als macht, succes, schoonheid, genialiteit, de perfecte liefde.
- Zichzelf bijzonder voelen en denken dat hij/zij alleen kan worden begrepen door andere bijzondere mensen.
- Denken meer rechten te hebben dan anderen en eisen dat anderen zich aanpassen.
- Is snel jaloers en voelt zich vaak tekort gedaan.
- Arrogant gedrag en kwaad worden wanneer iemand die als minderwaardig wordt beschouwd kritiek uit of hem of haar tegenspreekt.
Verborgen narcisme
Waar de openlijke narcist door zijn gedrag erg opvalt is er nog een veel gevaarlijker soort narcist, de zogenaamde verborgen narcist. De verborgen narcist weet zich beter aan te passen aan de omgeving en zal daarom niet zo gauw als narcist ontmaskert worden. Veelal worden zij als uiterst vriendelijke mensen gezien door hun omgeving. Doch binnenshuis laten zij hun ware gezicht zien. Zelf heb ik dit aan den lijve ondervonden, ik had de pech een narcistische moeder te hebben.
Voor de buitenwereld was mijn moeder een lieve zorgzame vrouw. Maar binnenshuis terroriseerde ze het gezin. Mijn vader, een kwetsbare en onzekere man, heeft zij kapot gemaakt. Zelf werd ik door haar regelmatig als een egoïst neergezet. Dat woord had ze vooraan in haar mond, terwijl ze juist zelf een grote egoïst is. Nu weet ik dat dit een typische tactiek van een narcist is, projectie. Een ander uitmaken voor wat je zelf bent.
Geestelijk mishandeld door mijn narcistische moeder
Ook werd ik door mijn moeder geestelijk mishandeld. Zo had ik aan het einde van mijn lagere schooltijd rugklachten waarvoor ik elke avond oefeningen met haar moest doen. Dit bestond uit het gooien met een bal. Mama gooide de bal naar mij toe en ik moest hem vangen en teruggooien. Wanneer daarbij iets verkeerd ging ontstak ze in een woedende tirade. “Egoïst!” schreeuwde ze me dan hysterisch toe. “Ikke ikke ikke en de rest kan stikken!”.
Ik had geen idee waaraan ik dit had verdient, doch als zij het zei zou het wel zo zijn. “Wacht maar tot je in het voortgezet onderwijs komt”, ging ze verder, “Daar leren ze je dat wel af. Ze slaan je in elkaar!”
De agressieve gebaren die ze daarbij maakte en het grimmige gezicht dat ze erbij trok staan me nog steeds op het netvlies gebrand. En zo ging het elke avond! Van tevoren wist ik precies wat er ging gebeuren waardoor ik bij voorbaat al grote angst had en als verdoofd de bal ving. Dit leek voor haar reden om er nog een schepje bovenop te doen. Op genade hoefde ik niet te rekenen.
Lees ook het artikel: Narcistische moeder >>
Typisch gedrag verborgen narcist
Dit gedrag is typisch voor een verborgen narcist. Het feit dat ze zich naar de buitenwereld totaal anders gedragen maakt dat slachtoffers vaak niet geloofd worden. Om het nogmaals op mijn eigen situatie terug te koppelen: Ooit zei een onderwijzeres tegen mij dat ik blij moest zijn met zo’n moeder… De buitenwereld kan zich gewoon niet voorstellen hoe die aardige (in dit geval) vrouw zich binnenshuis gedraagt.
Hierdoor is het mogelijk dat een narcist jarenlang zijn gang kan gaan zonder ontmaskert te worden. In die jaren trekken zij een spoor van vernieling bij hun slachtoffers. In de meeste gevallen zullen de slachtoffers van narcistisch misbruik hier hun leven lang last van houden.
Lees ook het artikel: “Wat is een narcist?“
Wil je Herstellen van Narcistisch Misbruik?
In dit gratis e-book dat ik samen met psychologe Corry de Rooy maakte geven we 10 tips voor herstel na narcistisch misbruik. Zet de eerste stap naar een narcismevrij leven. Abonneer je op onze nieuwsbrief en ontvang gratis het e-book ’10 Tips voor Herstel na Narcistisch Misbruik’. We sturen je geen spam en je kunt je op elk moment weer afmelden.
25 replies to "Narcist herkennen en het gevaar onderkennen"
Ben heel benieuwd hoe Narcisme en verborgen Narcisme ontstaat? Iemand daar een antwoord op hier?
Wat ik er van gelezen heb en het meest aannemelijk vind is de theorie dat narcisme in wezen een ontwikkelingsstoornis is waarbij het eigen gevoel van individualiteit niet of nauwelijks tot ontwikkeling heeft kunnen komen.
Een mens die wel tot ontwikkeling komt zal rijper worden en socialer in de omgang met anderen. Een narcist zal op deze gebieden onvolgroeid blijven.
Door een wankel of volledig afwezige persoonlijke identiteitsvorming zoekt de narcist een constante bevestiging van zichzelf in de buitenwereld en dit kan ervaren worden door de narcist als kwestie van leven op dood. Bestaan of niet bestaan.
Als baby heb je je eigen identiteit nog niet ontwikkeld en je valt samen met je verzorgers en je omgeving als 1 geheel. Het ‘ik’ versus ‘jij’ is iets wat men ontwikkeld door dat de ouders het kind spiegelen en bevestigen in zijn bestaan door het bewust aandacht te geven en met hen in contact te zijn.
Een kind dat nauwelijks contact kreeg met zijn ouders kan narcisme ontwikkelen en door gebrek aan spiegeling een onvermogen in de mens ontstond om zichzelf te kunnen zien en waarnemen en dus ook niet kan reflecteren op het eigen gedrag.
Evenzo een kind dat altijd werd geprezen, altijd aandacht kreeg en de ‘golden child’ was kreeg geen ruimte voor het vormen van een eigen identiteit omdat het kind alleen werd toegestaan om aan de behoeftes van de ouders te voldoen. Het kind verdween (of ontwikkelde zich simpelweg niet) en werd een verlengstuk van de ouders.
Zo bezien is narcisme een treurige toestand van een mens die nooit helemaal goed tot ontwikkeling is gekomen. Dit kan verklaren waarom een narcist buitengewoon vaak kinderlijk gedrag kan vertonen die niet past bij de fysieke leeftijd.
Vaak zie je ook dat er een sterke compensatie voor de niet ontwikkelde eigen identiteit wordt gevonden in de mentale denkkracht en de constante spelletjes waarmee ze iedereen te slim af zijn. Het altijd zoeken naar de aandacht van de ander, desnoods door gecreëerde drama dient om maar vooral niet geconfronteerd te worden met het eigen ‘niet zijn’ wat vaak als leegte wordt ervaren.
Ik ben nu 61 jaar en heb mijn leven lang narcistische partners aan getrokken. Ik begin mij er steeds bewuster van te worden hoe meer ik hier over lees.
Ik heb volgens mij een narcistische vader, ik heb nooit gemerkt dat hij empathie voor mij toonde.
Mijn moeder is al jong overleden ik dacht altijd heimelijk zo’n leven als mijn moeder wil ik niet hebben ze zat aan de valdisper. Ik dacht dat dat kwam omdat ze kanker had. Maar daarover begin ik steeds meer te twijfelen.
Nu ben ik mijzelf aan het herstellen van een 4 jaar durende relatie, in mijn ogen een verborgen narcist. Toen ik hem leerde kennen was hij heel charmant hield de deur open voor mij van de auto, maakte elke ochtend het ontbijt der laatste bleef hij doen.
Maar hij wilde altijd op de tv zien wat hij wilde. Wij kwamen een keer in de 14 dagen bij elkaar. Heel af en toe begon hij mij naar beneden te halen daar schrok ik van dat deed mij denken aan mijn vader.
Ook verdraaide hij verhalen en het klopte niet wat hij zei en wat hij deed. Ik vind dat eng. Ik trek iedere keer dat soort mensen aan. Wel bij hulpverleners geweest niets hielp. Nu mij alles steeds duidelijker wordt en veel het gevoel heb er alleen voor te staan geeft dat veel angst en een onveilig gevoel. In je naaste omgeving krijg je niet de echte gerichte steun. Heb het gevoel dit alleen te moeten oplossen met de informatie die je tegen komt helaas.
De hulpverlener benoemde niet het woordje narcist. Zijn familie vinden hem allemaal lief. Jammer dat er in mijn omgeving geen praatgroepen zijn.
Jeetje lijkt mijn verhaal wel, ook na een verborgen narcistische moeder gehad te hebben, een huwelijk van bijna 25 jaar waar het allemaal van 1 kant kwam, partner leefde in het huwelijk of hij vrijgezel was, 5 jaar met een narcist geleefd, dat ik bijna met de dood heb moeten bekopen, nu na 10 jaar relatie ontdek op mijn 64 ste dat ik weer met een verborgen narcist leef, ik kan nu weer helemaal opnieuw beginnen.
Heel herkenbaar door hun gebrek aan empathie kan je ze ook niet raken geen contact is echt het beste
Narcisten gedragen zich meestal alsof ze gewonnen hebben, waardoor het lijkt of je ze niet kunt raken. Maar eigenlijk zijn ze best makkelijk te raken door hun valse zelf in twijfel te trekken. Dit is ook het grote verschil tussen een narcist en een psychopaat. Een psychopaat kan het niets schelen wat anderen van hem of haar vinden. Een narcist zoekt juist diens eigenwaarde in het oordeel van anderen. Wanneer je dus te maken hebt met iemand die je niet kunt raken heb je waarschijnlijk met een psychopaat te maken. Met beide kun je beter het contact vermijden.
ik weet nu dat ik een relatie met een narcist heb gehad ik herken zoveel uit al deze verhalen het probleem bij mij is we werken allebeide bij de zelfde werkgever en ik ben degene die zich aanstelt of als er iets is dat ik te emotioneel ben want hij vriendelijk staat altijd klaar om anderen te helpen de pesterijen zien ze niet of willen het niet zien toen het net uit was 3 keer een lekke band in 2 weken tijd mijn stuur gesaboteerd van mijn scootmobiel waardoor ik onder het rijden het stuur in mijn buik kreeg gelukkig liep het goed af toen stopte het een tijdje tot 3 weken geleden mijn remkabel losgtrokken vorige week mijn jasje uit mijn mandje gepakt en sinds een dag of 2 rare telefoontjes krijg ik weet dat hij het niet kan verdragen dat het mij heel goed gaat sinds ik bij hem weg ben met mijn werk en op prive gebied maar zolang ik het niet kan bewijzen sta ik machteloos en diegenen die mij wel geloven zeggen sta erboven en dat probeer ik ook wel maar af en toe denk ik waarom?
Herman, tot nu toe heeft niemand mij een antwoord gegeven op deze vraag: moet ik fysiek geweld verwachten nadat ik mijn extreme (ik was slachtoffer van gaslighting) narcistische partner verlaten heb, ontmaskerd bij onze vier dochters (die aan zijn kant staan), verhuisd op 1000 km (maar hij weet waar ik woon en zei al dat hij zou komen vooraleer ik hem ontmaskerd had), gescheiden ben van hem, en sinds twee maanden niks meer geschreven heb, noch naar mijn kinderen, noch naar mijn kleinkinderen, m.a.w. hem geen energie meer lever maar negeer?
Hallo Christiane,
Deze vraag is moeilijk te beantwoorden omdat ik hem niet ken. Maar wanneer hij in het verleden fysiek gewelddadig was moet je daar zeker rekening mee houden. Wanneer hij dat niet was valt het misschien mee. Dan is de kans groter dat hij je vroeg of laat weer probeert te manipuleren.
Sterkte!
Hallo Christiane,
Toch zou ik je willen waarschuwen voor je ex-man.
Ga ervan uit dat de persoon gewelddadig kan worden, vooral als degene heel slim en sluw is.
Mijn ex is heel intelligent (psychiater, waarschijnlijk hoogbegaafd!)
Hij had plannetjes om ons- mijn kinderen en ik – van het leven te beroven, dat door een wonder niet is gelukt. Als het doorgegaan was, dan had geen mens hem verdacht!!
Kortom soms moet je van het slechtste scenario uitgaan, om jezelf te beschermen.
Ik wens je veel sterkte.
Ben moeder van een vrouw die leeft met een narcist,dit beseft maar zelf zegt “”in zie hem spijtig genoeg graag”. Ook als ouder is het erg te moeten toezien en mee de gevolgen ondergaan van deze vernielende mensen. Vind dat dit veel te weinig aandacht krijgt, men kan nergens terecht, poliitie is er niet mee bekent. En de narcist wordt alleen maar bozer en geweldadiger. Zodat het slachtoffer moedeloos wordt en zijn lot ondergaat. Als ouder heeft men geen enkel recht om zijn kind te helpen.
Hoi Herman, reactie beeindiging narcistme.
Hierna 76 keer op mijn mobile gebeld privenummer. Wilde geen ander mobielnummer aanvragen, maar had geen keus de narsist going door! Ik
Marga
Na beeindigd relatie……..
Jouw bedrag neigt naar autisme/narsitme vlg. Drs. …..
DAT WIST JIJ!!!!!!!!
O.a. Erg koud, je hield niet van zoeken, knuffelen, of even aanhalen.
Je was berekend!
Gedragsproblemen, o.a. Starheid, niet flexible in denken en doen.
Boosheid, had je als kind al……
Gevoelloods t.a.v. een ander en lelijk praten over een ander, waar mee Ik contacten had!
Is dit een reactie op dit artikel?
Ik en mijn ex vriend zien elkaar nog steeds dood graag en willen dan ook terug een koppel vormen. Maar zijn moeder verbiedt het. Ik ben in haar ogen geen goed meisje terwijl ik altijd alles heb gedaan om hem gelukkig te maken.. Hij durft niet tegen zijn moeder ingaan. Zijn vader is er nu plots ook tegen.. terwijl hij mij altijd graag heeft gehad.. mijn ex vriend blijft liever heel zijn leven alleen dan tegen zijn moeders wil in te gaan en met mij een relatie te beginnen.. ik weet niet of het echt narsisme is maar puntje 4 klopt wel. Gr.
Erg herkenbaar! Ik ben zelf een gescheide vader met drie kinderen waarvan een van de kinderen sinds een poosje bij mij woont. De tacktiek die volop toegepast wordt is die van verdelen en heersen. Zo worden kinderen onderling tegen elkaar uitgespeeld en alles is veroorloofd om ze tegen mij op te zetten. Dit alles onder de noemer “een moeder heeft het allerbeste voor haar kinderen over” “ het leven is hard, wen er maar aan” … De vraag die ik steeds heb en waar ik naar op zoek ben is: hoe help ik mijn kinderen te doorzien dat haar gedrag vernietigend en schadelijk voor hen is? Ondanks dat ze (bijna) jong volwassenen zijn, zijn ze onvoldoende in, het zelfstandig handelen, denken, een eigen mening vormen, eigen keuzes maken, geen hechting kennen etc … alles moet volgens de wil en goedkeuring van hun moeder. Het kind staat niet centraal maar zij. Zij staan in dienst van haar grillen.
Mijn aanpak is tot nu toe om de moeder op geen enkele wijze af te vallen, mijn onvoorwaardelijke liefde naar hen blijven communiceren, hen vrij in keuzes te laten (wel/niet naar mij komen bijvoorbeeld want dit wordt gefrusteerd), altijd welkom ook hun vrienden, sociale omgeving en vrienden zijn belangrijk, ik ben gelukkig. Ik laat de situatie los, reageer nergens meer op. Hierdoor ben ik ongrijpbaar geworden voor haar, maar ik weet ook dat dit haar nog meer zal frustreren en zal afreageren op de kinderen. Zij heeft blijkbaar bepaalde spanning nodig, energie uit een ander zuigen wat weer voeding is voor haar.
Ik kan niet bedenken wat allemaal wordt opgeworpen om de kinderen te manipuleren, wat ik wel weet is dat werkelijk alles is toegestaan.
Wat zou jij aanbevelen? Open kaart spelen naar de kinderen toe? Ze bewust maken van wat narcistisch gedrag inhoud zodat ze het zelf herkennen? Ze het zelf laten ervaren? waardoor ze mogelijk nog jaren gebukt gaan onder haar gedrag, waar veel voor hen ondertussen kapot wordt gemaakt en ze geïsoleerd raken van vrienden en familie? wat is wijsheid?
Ik zou zeggen open kaart spelen. Mezelf eerst goed verdiepen in wat een narcistische persoonlijkheidsstoornis is en dit aan de kinderen uitleggen.
Niet teveel uitleggen, moeder trekt thuis alles er weer uit, en gebruikt de informatie tegen hen. Liever hier en daar een hint geven en dan zoeken de kinderen info zelf op internet. Je geeft de narcist dan geen kans om de kinderen tegen je op te zetten. Wacht tot de kinderen zelf met vragen komen. Begrijp dat ze gevangen zitten bij hun moeder en dus helemaal afhankelijk van haar zijn.
Hi Eric,
Ik zit in hetzelfde schuitje. Sinds december vorig jaar wonen mijn 2 dochters bij hun moeder terwijl we eerst een co ouderschap hadden. Moeder heeft op mijn oudste ingepraat om bij haar op het adres te gaan. Alle extra’s die je als alleenstaande ouder krijgt ( kgb en kb ) zou het kind moeten krijgen vind mama. Ik denk daar anders over en ik denk met mij vele anderen. Maar zoals ik al zei is mijn oudste dochter dus gemanipuleerd door moeder. Haar plan was om alimentatie van mij te vragen. Dit is nu ook geregeld. Heb nog met mijn oudste dochter gepraat. Ze is inmiddels 18. Heeft niks geholpen en moeder heeft op een hele slinkse manier gekregen wat ze graag wilde over de rug van mij en mijn kinderen. Ik sta hier machteloos tegenover en na een paar moeilijke maanden trek ik mijn handen er ook zoveel mogelijk van af. Ik weet ook niet hoe ik mijn kinderen duidelijk maak dat ze gemanipuleerd worden door hun narcistische moeder. Ook is er vaak ruzie bij moeder thuis, begrijp ik. Was vroeger vaak de ‘ lijmer ‘ van deze problemen. Nu kan en wil ik het niet meer. Mijn dochters zijn altijd welkom bij mij maar hun keuze om bij moeder te gaan wonen brengt dit met zoch mee. Makkelijk is het niet. Hoop als ze iets ouder zijn, ze het gaan inzien. Moeder probeert een vriendin voor onze dochters te zijn. Behalve als ze tegengas geven. Ben 25 jaar bij haar geweest. Nu weet ik dat ik 15 jaar bij haar weg had moeten gaan en realiseer ik me wat er heeft plaatsgevonden. Daarna heb ik nog een relatie gehad van 2,5 jaar ook met een narcist. Mede dankzij dit forum en veel te lezen over narcisme, klom ik langzaam weer uit het dal. Het is verschrikkelijk om emotioneel misbruikt te worden.
Hallo Eric, ik zou graag in contact komen met jou ik zit in precies dezelfde hel met mijn inmiddels ex partner lieve groetjes Patries
Zucht…. Ik ben ook getrouwd met een narcist. Herken de eigenschappen en hoe er met mij wordt omgegaan. Moet me echt gaan verlossen van deze persoon. Ik verdien beter!
Jij bent al een aardig eind in de goede richting: jij vindt dat je beter verdient! Dat klopt natuurlijk voor 100%, er zijn vele slachtoffers die zo zijn vernederd dat ze dat niet eens meer vinden, ze voelen zich niks waard, dit is hen altijd verteld totdat ze het zelf gingen geloven. Jij verdient beter, zo fijn om dit te lezen. Zorg in ieder geval dat je partner geen argwaan krijgt, praten helpt niet, nooit meer doen, regel je zaakjes achter de rug. Veel succes!
Heel fijn om dit alles bevestigd te krijgen. Erkenning dus. Ik ben blij dat ik hem er uit heb gegooid. Nu nog het stalken ophouden heerlijk, maar komt goed heb er mensen opgezet. Ik ben sterker en slimmer dan hem.
Heftig verhaal over uw moeder, nu met internet kom je er erachter hoe personen in elkaar zitten! Het heeft mij ook bij bepaalde personen de ogen geopend en dan kan je voorzichtig gaan “groeien” zeg maar en sterker worden! Jaren lang inderdaad afgevraagd wat en hoe en waarom je altijd zo rot voelen bij deze mensen maar te zwak om ze los te laten.
Sterkte!
Hartelijk groeten,
Renée
Bedankt voor je reactie.
Inderdaad is het door internet een stuk makkelijk geworden allerlei informatie te vinden. Zonder internet en zonder zoekmachines had ik naar de bibliotheek moeten gaan om uit te vinden wat er met mijn “moeder” aan de hand kon zijn. Dat had heel wat meer tijd gekost en het is maar zeer de vraag of ik er dan achter was gekomen.
Groet,
Herman