Dit artikel is gewijd aan het begrip emotionele chantage. We hebben allemaal andere mensen nodig. Dat is volstrekt normaal. Wat niet normaal is is wanneer je anderen gaat chanteren om iets van ze gedaan te krijgen dat ze eigenlijk niet willen. Toxische mensen zoals narcisten deinzen er ook niet voor terug hierbij met andermans gevoelens te spelen. Dit noemen we emotionele chantage…
Wat is emotionele chantage?
Emotionele chantage is een vorm van manipulatie waarbij iemand onze empathie en zorgzaamheid tegen ons gebruikt. Ze misbruiken onze gevoelens om iets gedaan te krijgen.
De term emotionele chantage werd populair gemaakt door de psychotherapeute, docente en auteur Susan Forward. In haar boek Emotional blackmail beschrijft ze hoe emotionele chantage in zijn werk gaat.
Plegers van emotionele chantage spelen in op de volgende gevoelens: angst, plichtsbesef en schuldgevoel.
Overigens moet worden gezegd dat het niet alleen narcisten en psychopaten zijn die emotionele chantage toepassen.
Emotionele chantage wordt soms ook onbewust toegepast door mensen die door hun eigen verdriet de gevoelens van anderen uit het oog zijn verloren. Verderop in dit artikel zal ik daar een voorbeeld van geven.
Angst
Angst is een oerinstinct om te overleven. Wanneer we angst ervaren gaat ons brein in de overlevingsmodus: vechten, vluchten of bevriezen. Dit maakt dat we alerter zijn maar minder nadenken en daardoor ook makkelijker te manipuleren.
Narcisten, maar ook andere toxische mensen, zijn er zeer bedreven in om dit te misbruiken. Bijvoorbeeld door te dreigen je wat aan te doen als ze hun zin niet krijgen. Maar het kan ook zijn dat ze dreigen zichzelf wat aan te doen.
In geval van een scheiding waarbij kinderen in het spel zijn kunnen ze dreigen dat je je kinderen niet meer ziet. Ook kunnen ze dreigen je financieel te ruïneren.
Dit zijn allemaal vormen van emotionele chantage die inspelen op gevoelens van angst.
Plichtsbesef
Tijdens onze opvoeding krijgen we allerlei normen en plichten mee van onze ouders en de maatschappij. Hierdoor groeit bij de meeste mensen een verantwoordelijkheidsgevoel en plichtsbesef.
Toxische mensen zoals narcisten misbruiken dit plichtsbesef door je het gevoel te geven dat je een sociale norm hebt overtreden. Dat terwijl ze zich zelf helemaal niet aan sociale normen houden.
Een toxisch iemand zou bijvoorbeeld kunnen zeggen “Als je echt van me zou houden dan zou je wel…”. Ook kunnen ze je verwijten dat je alleen maar aan jezelf denkt. En wanneer er kinderen in het spel zijn kunnen ze je verwijten dat je niet aan hen denkt.
Bovengenoemde voorbeelden van emotionele chantage spelen in op je plichtsbesef. Je krijgt het gevoel geen goede partner of ouder te zijn, terwijl je dat waarschijnlijk wel bent.
Narcisten zijn degenen die ten koste van alles hun zin moeten hebben en met niemand rekening houden. Bij hen zou deze vorm van emotionele chantage niet eens werken, omdat ze geen enkel plichtsbesef hebben.
Onthoud dus: Wanneer jij het gevoel hebt een slechte partner of ouder te zijn dan ben je het juist wel. Want de echte slechte partner c.q. ouder vraagt zichzelf dat helemaal niet af.
Narcistische ouder
Wanneer je zoals ik een narcistische ouder hebt dan wordt je loyaliteit als kind jegens je ouders misbruikt. Als kind krijg je de boodschap dat je een diepe dankbaarheid jegens je ouders moet hebben omdat ze je op de wereld hebben gezet. “Eert uw vader en uw moeder”.
Een narcistische ouder weet dit heel goed uit te buiten door het kind het gevoel te geven dat ze hun ouders iets verschuldigd zijn. Maar in feite zijn we onze ouders niets verschuldigd vanwege het feit dat ze ons verwekt hebben.
Wanneer een ouder niet goed is voor een kind verdient het geen respect!
Schuldgevoel
Iemand met een gezond geweten kent schuldgevoel. Het maakt dat we van onze fouten leren en ons verantwoordelijk gedragen.
Narcisten en psychopaten kennen niet of nauwelijks schuldgevoel. Ze zien dit zelfs als een zwakte bij anderen. En omdat ze puur voor hun eigen behoeften gaan deinzen ze er niet voor terug om empathische mensen hiermee manipuleren.
Ze passen emotionele chantage toe door het slachtoffer verantwoordelijk te maken voor diens onbehagen. Wanneer ze hun zin niet krijgen zullen ze het slachtoffer spelen en het werkelijke slachtoffer een schuldgevoel aanpraten.
Het werkelijke slachtoffer zal zich vervolgens schuldig en ellendig voelen. De enige uitweg lijkt dan om toe te geven. Daarmee krijgt degene die emotionele chantage toepast zijn of haar zin, terwijl het slachtoffer dingen doet die het eigenlijk niet wil.
Iemand die emotionele chantage toepast kan bijvoorbeeld zeggen: “Zie je niet wat je me allemaal aandoet?” of “Na alles wat ik voor je gedaan heb!”.
Zoals bekend nemen narcisten nooit de verantwoordelijkheid voor hun eigen gedrag. Ze spelen de slachtofferrol en leggen de schuld bij de ander. Daarmee praten ze het werkelijke slachtoffer een schuldgevoel aan.
Bijvoorbeeld bij een scheiding waar de kinderen verdriet van hebben. Ze zullen dan het verdriet van de kinderen schaamteloos misbruiken om je schuldig te laten voelen. Jij bent toch immers degene die wil scheiden?
Bovengenoemde voorbeelden van emotionele chantage hebben gemeen dat ze inspelen jouw schuldgevoel.
Het patroon van emotionele chantage
Vaak passen misbruikers verschillende manieren van emotionele chantage toe om uit te zoeken wat bij jou werkt.
Zo kunnen ze bijvoorbeeld rechtstreeks dreigen met fysiek of psychisch geweld wanneer je ze hun zin niet geeft. Maar ook kunnen ze dreigen met zelfmoord of met het verbreken van de relatie.
Dit zijn allemaal dingen die de drie eerder genoemde emoties bij het slachtoffer triggeren. Emotionele chantage is dan ook vrijwel altijd een combinatie van inspelen op angst, plichtsbesef en schuldgevoel.
Wanneer de misbruiker met succes emotionele chantage op je heeft toegepast zullen ze systematisch jouw gevoelens negeren en er vanuit gaan dat je ze altijd hun zin zult geven.
Emotionele chantage door mijn narcistische moeder
Wanneer je het artikel “Narcistische moeder” hebt gelezen weet je dat ik een moeder heb met een narcistische persoonlijkheidsstoornis. In genoemd artikel beschrijf ik hoe ze zich gedroeg tijdens de scheiding.
Mijn ouders hadden destijds twee panden die ongelukkigerwijs tegenover elkaar stonden. Na de scheiding kwam mijn vader dus tegenover ons wonen.
Uit compassie bezocht ik hem dagelijks. Doch dit was tegen het zere been van mijn narcistische moeder. Zij wilde juist dat we papa lieten vallen.
Elke avond kreeg ik dan ook de volle laag en maakte ze me uit voor overloper. Ook dreigde ze me de deur uit te trappen. Maar onmiddellijk daarna maakte ze me bang dat wanneer ik bij papa in zou trekken er niets van me terecht zou komen.
Doch met deze vorm van emotionele chantage bereikte ze haar doel niet. Ik bleef mijn vader dagelijks bezoeken. Je zou dus kunnen zeggen dat ik deze vorm van emotionele chantage weerstond.
Op een keer ging ze over op een andere vorm van manipulatie. Opeens veranderde ze van woedend in ogenschijnlijk verdrietig. “Hoe denk je dat het is om twintig jaar getrouwd te zijn geweest en nou haat en nijd te hebben?” zei ze op huilerige toon.
Nu was ze zelf degene die haat en nijd veroorzaakte. Doch op dat moment dacht ik dat ze even haar gevoelige kant had laten zien. Nu weet ik dat het niets anders was dan manipulatie.
Niet alleen door narcisten en psychopaten…
Maar het was niet alleen mijn narcistische moeder die emotionele chantage toepaste. In feite was wat mijn vader deed ook emotionele chantage.
Mijn vader is iemand die altijd in het slachtofferschap is blijven hangen. Door zijn eigen verdriet had hij weinig oog voor mijn verdriet. In het artikel “Narcistisch gedrag” geef ik hier een voorbeeld van.
In het eerder genoemde artikel “Narcistische moeder” beschrijf ik uitgebreid de periode dat mijn ouders in scheiding lagen. Daarbij creëerde mijn narcistische moeder voortdurend drama en probeerde papa het leven zo zuur mogelijk te maken.
Wanneer ik bij hem was geweest kreeg ik van haar de wind van voren. Ik verdedigde papa dan, wat bij haar nog meer narcistische woede opwekte.
Maar op een keer leek het alsof ze haar kwetsbare kant liet zien. “Hoe denk je dat het is om 20 jaar getrouwd te zijn geweest met hem, en nu haat en nijd te hebben?”, schreeuwde ze op huilerige toon naar me.
Op dat moment, als kind van 16, dacht ik haar ware zelf te zien. Ik dacht dat al die woede en agressie niet haar ware zelf waren. Nu weet ik dat het precies andersom is.
Toen ik die avond weer bij m’n vader was reageerde hij, zoals zo vaak in die tijd, al z’n frustraties op me af. “Mama heeft geen gevoel” zei hij de hele tijd. En dat terwijl ik die middag dacht haar gevoel te hebben gezien…
Bijna tot tranen toe geroerd sprak ik: “Mama heeft wel gevoel, alleen ze toont het niet”. Doch het bleek de lont in het kruitvat te zijn. In plaats van medeleven kreeg ik ook nog eens de wind van voren van mijn vader met opmerkingen als “Dan kun jij wel zeggen dat ze gevoel heeft… Ja, als een ijsbeer!”.
Daarnaast wist hij een enorme druk op me te leggen zoveel mogelijk bij hem langs te komen. Ik was in deze tijd heel erg bang dat hij zelfmoord zou plegen. Hij dreigde daar niet direct mee, maar wel indirect.
Zo zei hij eens “Ik ben zo koud als een lijk. Nog even en dan ben ik ook een lijk”. Daar kwam nog eens bij dat mijn narcistische moeder hier ook regelmatig op zinspeelde. Blijkbaar hoopte zij hetgeen ik uit alle macht wilde voorkomen.
En zo werd ik dus ook door mijn vader emotioneel gechanteerd en offerde ik als 16-jarige een belangrijk deel van mijn jeugd op.
Emotionele chantage door een werkgever
In het artikel “Psychopaat of narcist?” vertel ik over een voormalige werkgever. Dit was een koeriersdienst waar ik drie jaar heb gewerkt onder zeer slechte arbeidsomstandigheden.
Wanneer ik daar wat van zei dreigde hij me te straffen voor wat in zijn ogen gezeur en gezanik was. Dat straffen bestond eruit dat je alle vervelende ritten moest doen. Je kreeg dan bijvoorbeeld op een onmogelijk tijdstip een hele verre rit. Dat maakte dat je voortaan je mond wel hield en hij dus door kon gaan met uitbuiten.
Meer over de periode bij deze werkgever vind je in genoemd artikel onder het kopje “Een psychopaat als werkgever“.
Omgaan met emotionele chantage
Voordat je leert hoe je ermee omgaat is het allereerst van belang dat je emotionele chantage kunt herkennen.
Naast het eerder beschreven misbruik maken van gevoelens van angst, plichtsbesef en schuldgevoel hieronder nog enkele signalen die duiden op emotionele chantage:
- Dreigen met nare consequenties wanneer ze hun zin niet krijgen.
- Dreigen zichzelf iets aan te doen wanneer ze hun zin niet krijgen.
- Het negeren van jouw gevoelens.
- Aannemen dat jij wel toe zult geven.
- Beloften niet nakomen.
- Jou afschilderen als egoïstisch, slecht etc.
- Lovend wanneer je toegeeft maar verwijtend wanneer je dat niet doet.
- Geld gebruiken als drukmiddel om hun zin te krijgen.
Emotionele chantage stoppen!
Wanneer iemand je probeert emotioneel te chanteren ben je geneigd in de verdediging te gaan. Het gevaar dat je je misbruiker dan juist van munitie voorziet is levensgroot. Want wanneer je met een narcist te maken hebt zal deze alles weer tegen je gaan gebruiken.
Vervolgens wordt jij verantwoordelijk gemaakt voor het conflict. Meestal weten ze dit zo overtuigend te brengen dat je er nog in gaat geloven ook.
Laat je daarom niet verleiden tot een reactie wanneer je herkent dat iemand je emotioneel aan het chanteren is. Maak diegene duidelijk dat je de emotionele chantage doorziet en dat je dat niet laat gebeuren. Breek vervolgens het gesprek af.
Mogelijk gaat een narcist dan zijn tactiek veranderen. Zo kunnen ze opeens weer heel aardig gaan doen. Dit is natuurlijk erg verwarrend. Maar trap er niet in want het is alleen maar bedoeld om je te manipuleren en verder te kunnen misbruiken.
Onthoud: Wanneer iemand je structureel geestelijk dan wel lichamelijk pijn doet en/of emotioneel chanteert, dan heb je te maken met een toxisch iemand.
Bevrijd jezelf van Narcistisch Misbruik
- Wil jij jezelf ook bevrijden van je beperkende gedachten na narcistisch misbruik?
- Wil jij je leven weer in eigen hand nemen?
Dan is de "30 Dagen Narcismevrij Challenge" een goede stap!
Tot zover dit artikel over emotionele chantage. Heb je aanvullingen of opmerkingen hierover? Deel het in een reactie. Kennis is macht!
Wil je Herstellen van Narcistisch Misbruik?
