Narcistisch gedrag – De gezichten van de narcist

Narcistisch gedrag is extreem verwarrend. Het ene moment lijkt de narcist de vriendelijkheid zelve. Om even later woedend te worden, bijvoorbeeld wanneer iemand hem of haar op een fout wijst. In dit artikel ga ik dieper in op de vele gezichten van de narcist…

Narcistisch gedrag is als “Dr Jekyll and Mr Hyde”

Narcisten kunnen extreem verwarrend zijn. Mensen vergelijken ze vaak met Dr Jekyll and Mr Hyde. “Dr Jekyll and Mr Hyde” is een roman van de Schotse schrijver Robert Louis Stevenson.

Dr. Henry Jekyll is een gewaardeerd arts in Victoriaans Londen, die zich verdiept in het probleem van goed en kwaad en bedenkt dat beide in de aard van elk mens voorkomen. Hij vraagt zich af of deze twee naturen in de mens gescheiden kunnen worden. Zijn experimenten leveren een middel op dat ertoe leidt dat de kwade krachten in zijn natuur de overhand krijgen. Met een tegengif kan hij terugkeren tot zijn goede ik.

Het kwade schepsel dat tevoorschijn komt geeft hij de naam Mr. Edward Hyde, maar het blijkt dat hij deze steeds minder onder controle kan houden. Als Mr. Hyde begaat hij misdaden die Dr. Jekyll normaal nooit zou plegen en uiteindelijk komt het tot een afschuwelijke moord. Het tegengif wordt ook steeds minder effectief. Uiteindelijk, als de ontdekking van de misdaad naderbij komt en de ingrediënten van het tegengif niet meer voorhanden blijken, pleegt hij zelfmoord.

De lezer volgt het verhaal door de ogen van het personage Mr. Utterson, die zowel Dr. Jekyll als Mr. Hyde te zien krijgt, maar net als de lezer lange tijd niet op de hoogte is van het feit dat de beide heren een en dezelfde zijn.

Bron Wikipedia

Wanneer je ongeacht wat voor relatie met een narcist hebt gehad weet je dat ze plotseling kunnen veranderen. Het ene moment lijken ze liefdevol en het andere moment zijn ze woedend op je.

De tegenstellingen in narcistisch gedrag zijn complex. Daarom licht ik een en ander toe aan de hand van voorbeelden.

Grootheidswaan vs onzeker zijn

Narcisten gedragen zich alsof ze zelfverzekerd, machtig en bekwaam zijn. Ze overdrijven de eigen prestaties en halen die van anderen naar beneden.

Hierbij is het belangrijk om te weten dat mensen die echt zelfverzekerd zijn het niet nodig hebben zich groots voor te doen of anderen naar beneden te halen.

Zie ook het artikel over zelfvertrouwen en het herstellen daarvan na narcistisch misbruik >>

Een narcist daarentegen is helemaal niet zo zelfverzekerd als hij of zij doet voorkomen. In werkelijkheid zijn ze juist heel onzeker. Een goed voorbeeld daarvan is dat ze elke vorm van kritiek als een persoonlijke aanval beschouwen.

Wanneer een narcist niet in het middelpunt van de belangstelling staat zal hij of zij proberen van onderwerp te veranderen, zodat alles weer om de narcist draait. Wanneer ze dat niet lukt zullen ze op de een of andere manier drama creëren.

Mensen met zelfvertrouwen gunnen het anderen ook om in de belangstelling te staan, ergens in uit te blinken of ergens meer vanaf te weten dan zij.

Doch een narcist moet overal de beste in zijn. Wanneer ze dat niet zijn is dat een diepe vernedering voor ze. Dat is de reden dat ze anderen helemaal niets gunnen en niet tegen kritiek kunnen.

Voorbeeld van narcistisch gedrag

Reeds in eerdere artikelen haalde ik een openlijk narcistische collega aan. Hij meende dat het museum, waar we beide vrijwilligerswerk deden, helemaal om hem draaide. Voortdurend liep hij te pochen over zijn eigen prestaties, doch die van anderen haalde hij naar beneden.

Wanneer we in de pauze lol maakten en hij niet in het middelpunt van de belangstelling stond probeerde hij er steeds tussen te komen. Wanneer hem dat niet lukte zag je hem alsmaar meer geïrriteerd raken.

Toen iemand mij een keer complimenteerde met mijn parate kennis vond hij het nodig om te zeggen: “Herman weet alleen maar dingen waar je niets aan hebt”.

Narcistisch gedrag bij uitstek! Net zo min als dat hij er niet tegen kon dat het eens niet om hem draaide, kon hij het ook niet hebben dat iemand anders een compliment kreeg.

Onthoud: Voor een narcist is een compliment voor een ander een persoonlijke belediging. Dit komt omdat ze diep van binnen onzeker zijn en hun gespeelde grootsheid continue bevestigd moet worden.

Liefdevol vs wreed

Een narcist kan zich heel liefdevol gedragen. Ze kunnen zich voordoen als vriendelijk, behulpzaam en begaan met jouw welzijn. Doch dit gedrag is niet consistent.

Van het een op het andere moment kunnen ze zich gemeen en paranoïde gedragen. Daarbij kunnen ze buitengewoon wreed zijn voor hun slachtoffer.

De reden dat ze zo plotseling kunnen veranderen is dat een narcist altijd handelt uit eigenbelang. Wanneer ze aardig en behulpzaam doen is dat omdat ze iets van je willen. Iets dat hun narcisme voedt.

Wanneer ze dat niet krijgen worden ze woedend. Daarbij beschuldigen ze het slachtoffer van hetgeen ze zelf doen.

Voorbeeld van narcistisch gedrag

In het artikel “Narcistische moeder” vertel ik uitgebreid hoe ik als 11-jarige elke avond verrot werd gescholden door mijn moeder.

Destijds had ik last van mijn rug, waarvoor ik eenmaal per week naar een fysiotherapeut moest. Daarnaast moest ik elke avond oefeningen doen onder begeleiding van mijn moeder. Deze oefeningen bestonden voornamelijk uit het overgooien van een bal.

Daarbij hoefde er maar dit mis te gaan of ze ontstak in razernij. “Smerige egoïst!”, brulde ze me dan toe. “Ikke ikke ikke en de rest kan stikken. Wacht maar tot je in het voortgezet onderwijs komt, daar leren ze je dat wel af. Ze slaan je in elkaar!”.

Dit ging gepaard met woedende gebaren en een agressieve blik. En dat moest ik elke avond ondergaan!

Destijds had ik geen idee waarom ik zo’n behandeling kreeg, of wat ik kon veranderen om het te stoppen. Zelfs met alle kennis van nu vindt ik het nog steeds heel moeilijk om me in het gestoorde brein van mijn narcistische moeder te verplaatsen en te analyseren waarom ze zo tekeer ging.

Narcistische voeding

Waarschijnlijk verwachtte ze op de een of andere manier narcistische voeding van mij. Misschien moest ik wel op mijn knieën van dankbaarheid vallen dat ze elke avond tijd aan me besteedde.

Of misschien moest ik wel heel fanatiek de bal teruggooien. Doch door haar gedrag deed ik juist het tegenovergestelde. Ik wist immers van tevoren al dat ze me weer helemaal stijf zou schelden. Dus was ik al bij voorbaat helemaal gestrest en verkrampt.

Dat ze daarbij totaal geen genade toonde en gewoon door ging me elke avond verrot te schelden zegt veel over haar narcistisch gedrag!

En dat ze me voor egoïst uitmaakte sloeg werkelijk nergens op. Ze is zelf een egoïst en dat projecteerde ze op mij.

Wanneer ik haar later als volwassene met deze psychische terreur confronteerde werd ze alweer woedend. Uiteindelijk leidde dit ertoe dat ik begin 2015 al het contact met haar verbrak.

Onthoud: Een narcist is zodanig van het eigen bewustzijn vervreemd dat het nooit de verantwoordelijkheid neemt voor de eigen emotionele trauma’s. En dus geven ze een ander de schuld van hun gedrag.

Oprechtheid vs pathologisch liegen

Een narcist heeft de enge gave je recht in de ogen te kijken en daarbij volledig oprecht en empathisch te lijken. Ze zijn zelfs zo geraffineerd dat ze je manipuleren door je lichaamstaal te spiegelen. Hierdoor krijg je het gevoel te maken te hebben met iemand die je volledig begrijpt.

Doch hun mooie woorden hebben geen enkele betekenis. De ongemakkelijke waarheid is dat de narcist je aan het manipuleren is om diens agenda uit te voeren. Die agenda bestaat uit het psychisch misbruiken om jou als narcistische voeding te kunnen gebruiken.

Om die agenda uit te voeren laten ze geen middel onbenut. Ze vertellen je wat hen uitkomt en het maakt ze niet uit of dit waar is of niet. Narcisten zijn dan ook pathologische leugenaars. Dit doen ze al van jongs af aan en zijn er daardoor zeer bedreven in.

Om de narcist hierin te ontmaskeren moet je kijken naar diens gedrag op de lange termijn. Dit zal niet overeenkomen met de woorden. Zo trekken narcisten graag de “morele kaart”, terwijl ze zelf immoreel gedrag vertonen.

Ga daarom niet af op wat iemand zegt, maar kijk wat iemand doet!

Voorbeeld van narcistisch gedrag

Een voorbeeld hiervan is het zogenaamde “love bombing” aan het begin van een relatie met een narcist. Ze zullen je met “liefde” overweldigen zodat je denkt de ware te hebben gevonden.

Maar het uiteindelijke doel is om jou als narcistische voeding te misbruiken. En zo gauw ze het gevoel hebben je “binnen” te hebben stopt de “love bombing” en begint het misbruik.

Sociaal vs narcistische voeding zoeken

Er zijn veel narcisten die gemeenschapsgericht lijken, bijvoorbeeld door het doen van vrijwilligerswerk.

Zo noemde ik reeds eerder de narcistische collega tijdens vrijwilligerswerk. Maar ook mijn narcistische moeder heeft vrijwilligerswerk gedaan. Daar ontmoette ze haar volgende slachtoffer. Het vrijwilligerswerk was zijn passie.

Maar toen ze hem binnen had schopte ze ruzie, waardoor beiden stopten met het vrijwilligerswerk. Dit kan direct worden gezien als narcistisch gedrag. Namelijk het isoleren van het slachtoffer van de sociale omgeving en het afnemen van iets dat hij graag doet.

Het zich ogenschijnlijk inzetten voor de gemeenschap door een narcist is voor hen die niet met de narcistische persoonlijkheidsstoornis bekend zijn zeer misleidend.

Buitenshuis lijken ze fantastische mensen die zich belangeloos inzetten voor hun omgeving. Maar thuis zijn deze narcisten monsters die hun partner of gezin terroriseren. Doch dat gebeurt altijd buiten het oog van anderen. Het gevolg kennen we, het slachtoffer wordt niet geloofd…

Voorbeeld van narcistisch gedrag

In werkelijkheid zetten narcisten zich alleen maar in om hun narcisme te voeden. Een goed voorbeeld is de reeds eerder genoemde collega bij het museum. Reeds vanaf de eerste dag liep hij op te scheppen wat hij allemaal bij een ander museum had gedaan.

Later hoorde ik dat hij met slaande deuren bij dat andere museum was weggegaan. Blijkbaar doorzagen ze hem daar wel, of kreeg hij zijn narcistische voeding niet meer.

Dat kreeg hij bij ons museum wel. Want de directrice leek helemaal weg van hem en stak hem de veer in zijn reet die hij zo graag wilde. Doch de andere collega’s lachten hem achter zijn rug uit om zijn idiote gedrag.

Ook had deze openlijk narcistische collega een vriendin. Dat wil zeggen, totdat zij het uitmaakte. Toen heeft hij zich, conform aan narcistisch gedrag, lopen beklagen en als slachtoffer voor gedaan.

Met de kennis van nu ben ik ervan overtuigd dat zij het werkelijke slachtoffer was en na een lange lijdensweg zich van hem heeft bevrijdt. Doch in het museum schilderde hij haar af als het monster.

Kwetsbaar vs ondoordringbaar

Soms laten narcisten ogenschijnlijk hun kwetsbare kant zien. Het lijkt dan alsof ze zelfreflectie hebben en berouw tonen over hun daden. Een empathisch iemand zal hen dan willen helpen een gezond en functioneel mens te worden.

Maar helaas, het is slechts toneelspel. Narcisten zijn meesters in het opvoeren van dit soort toneelstukjes. Hun doel is om je hiermee te manipuleren zodat hij of zij door kan gaan met het emotionele misbruik.

Feitelijk is een narcist een labiel individu dat narcistische voeding nodig heeft om diens fragiele ego hoog te houden. En wanneer hij of zij jou succesvol heeft gemanipuleerd zal het diens narcistisch gedrag weer voortzetten.

Wie ooit een confrontatie met een narcist heeft gehad weet hoe ondoordringbaar ze in werkelijkheid zijn. Ze zijn helemaal niet geïnteresseerd in jouw argumenten. Ze blijven stug bij hun eigen zieke perspectief. En ze zullen jou manipuleren zodat je daarin meegaat.

Onthoud: Voor een narcist telt alleen winnen. Geluk is een hol begrip voor hen. Alles draait om het gecreëerde zelfbeeld. Daar zijn ze 24/7 mee bezig. Uiteraard is dit een zeer ongezonde basis om ongeacht wat voor soort relatie op te bouwen.

Voorbeeld van narcistisch gedrag

In het eerder genoemde artikel “Narcistische moeder” beschrijf ik uitgebreid de periode dat mijn ouders in scheiding lagen. Daarbij creëerde mijn narcistische moeder voortdurend drama en probeerde papa het leven zo zuur mogelijk te maken.

Wanneer ik bij hem was geweest kreeg ik van haar de wind van voren. Ik verdedigde papa dan, wat bij haar nog meer narcistische woede opwekte.

Maar op een keer leek het alsof ze haar kwetsbare kant liet zien. “Hoe denk je dat het is om 20 jaar getrouwd te zijn geweest met hem en nu haat en nijd te hebben?”, schreeuwde ze op huilerige toon naar me.

Op dat moment, als kind van 16, dacht ik haar ware zelf te zien. Ik dacht dat al die woede en agressie niet haar ware zelf waren. Nu weet ik dat het precies andersom is.

Toen ik die avond weer bij m’n vader was reageerde hij, zoals zo vaak in die tijd, al z’n frustraties op me af. “Mama heeft geen gevoel” zei hij de hele tijd. En dat terwijl ik die middag dacht haar gevoel te hebben gezien…

Bijna tot tranen toe geroerd sprak ik: “Mama heeft wel gevoel, alleen ze toont het niet”. Doch het bleek de lont in het kruitvat te zijn. In plaats van medeleven kreeg ik ook nog eens de wind van voren van mijn vader met opmerkingen als “Dan kun jij wel zeggen dat ze gevoel heeft… Ja, als een ijsbeer!”.

Goed, maar toch fout…

Nu als volwassene weet ik dat papa eigenlijk gelijk had toen hij zei dat mama geen gevoel heeft. Ik had me door haar laten manipuleren toen ik dacht dat ze haar gevoelige kant toonde.

Doch de manier waarop papa regeerde vind ik nog steeds heel erg naar en verkeerd. “Hurt people hurt people”…

Bevrijd jezelf van Narcistisch Misbruik

• Wil jij jezelf ook bevrijden van je beperkende gedachten na narcistisch misbruik?
• Wil jij je leven weer in eigen hand nemen?

Dan is de "30 Dagen Narcismevrij Challenge" een goede stap!

Klik hier voor meer informatie >>

Tot zover dit artikel over narcistisch gedrag en de verschillende gezichten van de narcist. Heb je aanvullingen of opmerkingen? Laat het weten in een reactie. Kennis is macht!

Wil je Herstellen van Narcistisch Misbruik?

In dit gratis e-book dat ik samen met psychologe Corry de Rooy maakte geven we 10 tips voor herstel na narcistisch misbruik. Zet de eerste stap naar een narcismevrij leven. Abonneer je op onze nieuwsbrief en ontvang gratis het e-book ’10 Tips voor Herstel na Narcistisch Misbruik’. We sturen je geen spam en je kunt je op elk moment weer afmelden.

Dowload dit Gratis E-book Nu >>