Over het algemeen mag je er vanuit gaan dat je ouders het beste met je voor hebben. Doch wanneer je net als ik de pech had te worden geboren in een gezin met een narcistische moeder is dat niet zo vanzelfsprekend. Nu als volwassene ondervind ik nog altijd de gevolgen van een uiterst destructieve jeugd…
Mijn narcistische moeder
Het gezin waarin ik opgroeide leek voor de buitenwereld een keurig welvarend middenstandsgezin. Doch achter die façaden gingen meerdere drama’s schuil.
Mijn vader verloor tijdens de tweede wereldoorlog beide ouders. Aan zijn oorlogstrauma hield hij derealisatie (ook wel depersonalisatie genoemd) over. Hij ontwikkelde zich tot een kwetsbaar mens en was waarschijnlijk daardoor een makkelijke prooi voor mijn narcistische moeder.
Al vanaf mijn vroegste jeugd hield ze mij voor dat ik later net zo zou worden als papa. Vervolgens deed ze er dan nog een schepje bovenop door te zeggen dat ik nog erger worden. Blijkbaar was dat de weg die ze voor mij had uitgestippeld…
Voor de buitenwereld speelde ze de zorgzame vrouw die voor haar zielige man zorgde. Achter de schermen maakte ze hem juist nog verder kapot. Ik vermoed dat ik hem moest opvolgen als haar zielige zoon.
Toen ik twee was kreeg ik er een zus bij en bestond het gezin uit vier personen. Zonder het te weten werden we tegen elkaar uitgespeeld. Wanneer zij iets had uitgehaald kreeg ik straf. En naar ik later hoorde was dat andersom ook het geval. Beide hadden we het gevoel dat de ander werd voorgetrokken en zo kregen we een enorme hekel aan elkaar.
Ikke ikke ikke en de rest kan stikken
Het werd allemaal nog veel erger toen ik op elfjarige leeftijd rugklachten kreeg. Daarvoor moest ik een keer per week naar fysiotherapie en elke avond thuis oefeningen doen. Deze oefeningen deed ik met mijn narcistische moeder…
De oefeningen bestonden uit het gooien met een bal. Mama gooide de bal naar mij toe en ik moest hem vangen en teruggooien. Wanneer daarbij iets verkeerd ging ontstak ze in een woedende tirade. “Smerige egoïst!” schreeuwde ze me dan hysterisch toe. “Ikke ikke ikke en de rest kan stikken!”.
Ik had geen idee waaraan ik dit had verdiend, doch als zij het zei zou het wel zo zijn. “Wacht maar tot je in het voortgezet onderwijs komt”, ging ze verder, “Daar leren ze je dat wel af. Ze slaan je in elkaar!” De agressieve gebaren die ze daarbij maakte en het grimmige gezicht dat ze erbij trok staan me nog steeds op het netvlies gebrand.
En zo ging het elke avond! Van tevoren wist ik precies wat er ging gebeuren waardoor ik bij voorbaat al grote angst had en als verdoofd de bal ving. Dit leek voor haar reden om er nog een schepje bovenop te doen. Op genade hoefde ik niet te rekenen.
Het woord “egoïst” werd een obsessie voor me. Ik had geen idee wat het betekende maar als je moeder zegt dat je dat bent zal het vast zo zijn. Het was zelfs zo erg dat wanneer ergens anders het woord egoïst viel ik een rood hoofd kreeg. Op een keer zocht ik het op school op in een woordenboek. “Zelfzuchtig” stond er als betekenis. Vandaag de dag weet ik dat niet ik maar mijn narcistische moeder de egoïst is. Doch nog steeds is het een beladen woord voor me.
Gepest op school
In plaats van een geborgen gezin groeide ik op in een vijandige omgeving, hetgeen me uiterst kwetsbaar maakte. En wat gebeurt er met kwetsbare kinderen op school? Ze worden gepest. Als ik thuis vertelde dat ik werd gepest koos mijn narcistische moeder altijd partij voor de daders. Ik zou het er zelf wel naar gemaakt hebben.
Anderzijds speelde ze weer de zorgzame moeder die het op wilde lossen. Soms kwam er een leraar bij ons thuis om erover te praten. Dan maakte ze opmerkingen die mij tegenover de leraar in een kwaad daglicht zetten waardoor het allemaal nog erger werd. Aanvankelijk dacht ik dat ze die opmerkingen uit domheid maakte. Maar nu weet ik beter.
“Trek ze maar aan hun haren”
Op een keer zei mijn narcistische moeder dat ik maar beter van me af moest bijten. “Trek ze maar aan hun haren”, adviseerde ze. Dat deed ik de volgende dag en het bleek een probaat middel. Vanaf nu wisten ze dat ze niet meer ongestraft met me konden sollen. Niet dat het gepest daarmee ophield, alleen waagden de meesten zich niet meer aan een gevecht met mij. In plaats daarvan scholden ze me uit en renden dan hard weg.
Maar op een dag werd ik op weg naar huis belaagd door een groepje. Een van hen had een hard voorwerp in een tas waarmee hij me op het hoofd sloeg. Toen ik vervolgens overstuur thuis kwam hoefde ik niet op enig medeleven te rekenen, tenminste niet van mijn narcistische moeder.
Het was weer eens mijn eigen schuld. Ik trok ze immers aan de haren? Dat ze me zelf had geadviseerd ze aan de haren te trekken leek ze alweer vergeten. Mijn belagers hadden volgens haar voor om mij dat eens af te leren. “En je bent nu niet verdrietig omdat je pijn hebt…” vervolgde ze haar tirade, “… maar omdat je verloren hebt!”.
Als kind ben je geneigd je ouders te geloven en dus dacht ik in al mijn verdriet dat het wel mijn eigen schuld zou zijn geweest. Toen papa enige tijd later wel medeleven toonde en vroeg wat er aan de hand was reageerde ik afwijzend. Mama had toch immers gezegd dat ik de schuldige was?
Ik naar een internaat
Vlak voor ik van de lagere school naar het voortgezet onderwijs zou gaan kwam mijn narcistische moeder met het onzalige plan om mij die zomer in een internaat te plaatsen. Naar ik later zou ontdekken heeft ze mij tegenover de huisarts afgeschilderd als agressief en niet meer in huis te handhaven. Doch degene die agressief was was mijn narcistische moeder zelf!
Het moge duidelijk zijn dat ik als kwetsbaar kind er in een internaat helemaal aan onderdoor zou gaan. Maar mijn narcistische moeder had immers een plan voor mij…
Hier ben ik door het oog van de naald gekropen want er bleek geen plaats voor mij vrij. In plaats daarvan kwam er een vrouw bij ons thuis voor een gesprek. Ze constateerde dat ik gewoon aan het puberen was en dat er verder niets bijzonders aan de hand was. Helaas, mijn narcistische moeder bleef buiten schot waardoor zij haar gemene spel nog vele jaren kon voortzetten.
Papa naar een inrichting
Nadat het niet was gelukt om mij in een internaat te krijgen richtte ze haar pijlen op papa. Nu was hij het die de deur uit moest en wel naar de PAAZ (Psychiatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis) van het plaatselijke ziekenhuis. Hierbij chanteerde mijn narcistische moeder hem door te dreigen met een echtscheiding.
Na de PAAZ kwam papa korte tijd weer thuis, doch opnieuw moest hij zich onder bedreiging van een echtscheiding laten opnemen. Ditmaal in een psychiatrisch ziekenhuis. Eerst kwam hij in Beileroord in Beilen om later te worden overgeplaatst naar Groot Lankum in Franeker. Later zou papa mij vertellen dat de artsen in Franeker mijn narcistische moeder wel doorzagen.
“Ze is op een scheiding uit en ze komt hier alleen maar naartoe om je nog verder kapot te maken” zeiden de artsen tegen papa. Hij wilde dat destijds niet geloven. “Nou daar kom je dan wel achter” antwoordde een arts. Ook zeiden ze dat ze de verkeerde daar hadden. Niet papa maar mijn narcistische moeder hoorde in de inrichting.
Ik vind het vandaag de dag nog steeds verbijsterend dat deze artsen haar doorhadden maar niet aan de bel hebben getrokken! Wetende dat dit monster twee kinderen onder haar hoede had hadden zij dit moeten melden bij de kinderbescherming. Doch papa was hun patiënt en met de rest hadden ze niets te maken, dus deden ze niets. En onze narcistische moeder kon haar verwoestende werk gewoon voortzetten…
Komt papa terug?
In de zomer van 1983 kwam papa in de weekends weer thuis. Het was de bedoeling dat hij steeds wat langer thuis zou blijven om uiteindelijk weer helemaal thuis te zijn. Aan het begin ging het allemaal goed en het leven leek weer een stukje mooier te worden. Maar zo mocht het natuurlijk niet zijn van mijn narcistische moeder…
Ze begon zich steeds onberekenbaarder te gedragen. Bij het minste geringste kreeg ze een woedeaanval en smeet ze de serviesstukken door het huis. Ik herinner me nog goed dat we hadden zitten eten. Mama zei niets en er hing een ijzige spanning. Na het eten zette ze de borden in de vaatwasser. Papa zei “laat maar dat doe ik straks wel”. Onder een hysterisch gekrijs vlogen de borden vervolgens niet in de vaarwasser maar door de keuken.
Vervolgens deed ze alsof ze zelf het slachtoffer was en zocht ze troost bij mijn zus. Deze act werd in deze periode dagelijks opgevoerd.
De held van mijn narcistische moeder
Een week voordat papa weer permanent bij ons zou komen wonen kwam het tot een climax. We hadden visite van een oom, een halfbroer van papa. Het was een oud marinier en een arrogante en autoritaire man. Iemand met openlijk narcistische kenmerken.
Mijn narcistische moeder leek helemaal idolaat van hem. Later zou ik van papa horen dat ze hem al sinds ze verkering hadden op een voetstuk plaatste. Overigens kwam deze oom in de periode dat papa in een inrichting zat regelmatig zonder zijn vrouw bij ons logeren…
Nu weet ik dat een narcist vaak een ‘held’ heeft waarin zij de perfectie zien. Dit is hun grote voorbeeld en wanneer iemand iets negatiefs over hun ‘held’ zegt leidt dit tot grote woede bij de narcist.
Mijn narcistische moeder, mijn zus en ik stonden in de keuken toen we opeens een hoop geschreeuw uit de woonkamer hoorden. De genoemde oom was papa aan het uitschelden. Hij eindige zijn tirade met de woorden: “En ik kom hier niet weer zolang jij hier nog bent!”. Nog dezelfde dag schopte mijn narcistische moeder papa de deur uit en vroeg echtscheiding aan. De artsen hadden gelijk gekregen.
De scheiding
De periode die volgde was de zwartste episode uit mijn leven. Terwijl de scheidingsprocedure liep, verbleef papa weer in het psychiatrisch ziekenhuis te Franeker. Na een tijd zocht hij contact met mijn zus en mij. Dat ging eerst telefonisch en later gingen we om en om ook wel bij hem op bezoek. In deze periode probeerde onze narcistische moeder ons tegen hem op te zetten.
Het was zo verwarrend allemaal. Een half jaar geleden leek het allemaal de goede kant op te gaan. Gloorde de zon achter de wolken. Maar opeens waren die wolken inktzwart geworden en was een zwaar onweer losgebarsten. Voor mijn gevoel was het mama’s schuld, doch zij vertelde steeds dat het papa’s schuld was. Op zoek naar een verklaring maakte ik mezelf wijs dat mijn narcistische moeder papa voldoende kansen had gegeven maar dat hij dit zelf had verknoeid.
De eerste keer dat ik papa bezocht in Franeker was confronterend. Ik zag mijn vader als een gebroken man vol verdriet en onbegrip over hetgeen hem was overkomen. Het was deze dag dat mijn beeld kantelde. Ik zag het verdriet van mijn vader en de hardheid van mijn narcistische moeder. Een poging om bij haar enig begrip voor papa zijn situatie op te wekken bleek tevergeefs.
Papa komt tegenover ons wonen
In maart 1984 verliet papa het psychiatrisch ziekenhuis. Destijds bezaten mijn ouders twee panden die ongelukkigerwijs tegenover elkaar stonden. Bij huwelijkse voorwaarden hadden ze beide een pand op hun naam laten zetten. Zo kwam het dat papa in het pand dat op zijn naam stond ging wonen. Hierdoor werden we overburen.
Mijn zus en ik gingen de eerste week dagelijks naar hem toe. Toen we op een keer terugkwamen stond onze narcistische moeder met een buurvrouw te praten. “Ik krijg het straks lekker rustig, de kinderen gaan bij hem wonen” merkte ze cynisch op waar we bij stonden. En zo ging het nog een tijdje door. De buurvrouw stond volledig aan haar kant en maakte zich daarmee tot knecht van de narcist.
Na deze woorden voelde ik mij verstoten door mijn moeder en ging nog vaker naar papa. Mijn zus deed precies het omgekeerde en trok zich terug. Elke avond kreeg ik de woede van mijn narcistische moeder voor mijn kiezen. Als ik terugkwam werd ik begroet met “zo overloper”. Vervolgens volgde een hele reeks verwijten.
Als ik daar tegenin ging werd het allemaal nog veel erger. Vooral wanneer ik het waagde iets over papa’s halfbroer te zeggen. Dan ontstak ze helemaal in razernij. “Er valt niets op hem aan te merken”, riep ze dan vaak. Ik weet nu waarom ze zo reageerde, ik viel haar “perfecte held” aan.
Achterbakse trucs
Ik had in mijn jeugd ooit een fase waarin ik graag in legerkleding rondliep. Eigenlijk had ik deze fase al afgesloten toen mijn narcistische moeder op een ochtend mijn legerkloffie had klaargelegd. Toen ik uit school kwam wilde ik iets anders aantrekken omdat ik wist dat papa hier vanwege zijn oorlogstrauma een enorme hekel aan heeft. Maar ik mocht me niet omkleden van haar, ik moest in legerkleding naar papa toe. Papa vroeg me waarom ik zulke kleding droeg. Ik wilde niet zeggen dat mama mij daartoe had gedwongen en haalde mijn schouders maar op.
Ook werden mijn zus en ik in die tijd nog verder tegen elkaar opgezet. Een van de sterkste staaltjes vond plaats met kerstmis. Op eerste kerstdag waren mijn zus en ik bij papa geweest. De volgende dag ging ik, zoals elke dag, alleen even naar papa toe. Toen ik in de namiddag, ruim op tijd voor het eten, terugkwam wachtte mij de toorn van mijn narcistische moeder.
Ze zou zogezegd een tafel in een restaurant hebben gereserveerd die ze had moeten afzeggen. Dat was uiteraard mijn schuld want ik was te laat teruggekomen. Van dat etentje was mij helemaal niets verteld en ook had ze niet gezegd dat ik voor een bepaald tijdstip terug moest zijn. Het gevolg was dat zowel mijn zus als mijn narcistische moeder kwaad op mij waren. Ik had het etentje immers verknoeid?
Vandaag de dag besef ik dat dit een van haar vele gemene trucs was om ons tegen elkaar uit te spelen.
Sociale fobie
En zo groeide ik op tot een kwetsbaar mens, precies zoals mijn narcistische moeder het wilde. Toen ik 29 was werd vastgesteld dat ik een sociale fobie heb. Ik durf nu wel te zeggen dat dit het gevolg is van mijn destructieve jeugd. Doch het zou nog 18 jaar duren voor ik erachter zou komen dat mijn narcistische moeder hier een grote rol in heeft gespeeld.
Toen ik eens een IQ-test deed bleek ik een IQ van 132 te hebben. Daarmee had ik naar de universiteit gekund en nu een goede baan kunnen hebben. Doch na een jeugd waarin elk greintje zelfvertrouwen mij was ontnomen durfde ik daar niet eens aan te denken.
Het gevolg is dat ik mij nu aan de onderkant van de arbeidsmarkt bevind. Als ik al een baan heb is dat ver beneden mijn denkniveau. In feite hop ik van gesubsidieerd baantje naar de WW om vervolgens weer af te glijden naar de bijstand.
Mijn narcistische moeder ontmaskerd
We schrijven begin 2015, een paar maanden eerder was ik 47 geworden. Ik woon alleen en heb op dat moment een redelijke verstandhouding met mijn moeder, tenminste zolang ik niet over vroeger begin. De afgelopen 25 jaar heb ik dat wel verschillende malen geprobeerd, doch telkens beet ik op graniet.
Wanneer ik het waagde over de geestelijke mishandelingen te beginnen ontstak ze altijd in woede. Altijd was het de schuld van anderen, zelf deed ze nooit iets fout. En ook kreeg ik telkens het verwijt dat ik haar te hard aanpakte. “Waarom doe je dat niet bij je vader?”, kreeg ik dan altijd te horen. Tja, mijn vader wordt niet hysterisch als je hem ergens op aanspreekt.
Het idee dat ze ongelijk wordt behandeld zit ook zeer diep bij mijn narcistische moeder. De afgelopen jaren heeft ze met verschillende familieleden alle contact verbroken omdat ze meende achtergesteld te worden. De ziekelijke jaloezie van de narcist…
Telkens nadat ik een poging had gedaan met mijn narcistische moeder in gesprek te komen over het verleden was ik gefrustreerd. Het gaf het verlammende gevoel dat ik dit nooit met haar zou kunnen uitspreken.
De eerste barsten
Reeds enkele jaren eerder kwamen de eerste barsten in de verstandhouding met mijn narcistische moeder. In 2008 had zij een nieuw slachtoffer gevonden, een weduwnaar met wie zij ging samenwonen.
Toen ik eens bij hen was kwam het gesprek op vuurwerk. Mama herinnerde mij aan een incident op de LTS waarbij vuurwerk dat ik in mijn jas had was ontploft tijdens een van de dagelijkse pesterijen. “Hadden ze je niet over de vloer gesleept?”, vroeg ze. Toen ze enkele dagen later bij mij thuis was vertelde ik haar dat ik dit zeer vernederend vond. “Ik kan ook helemaal niets meer zeggen, ik zal een klem op mijn bek doen”, riep ze op agressieve toon.
Geschokt door deze reactie klapte ik volledig dicht. Het was nog steeds het oude liedje, als je haar ergens op aanspreekt wordt ze kwaad en draait alles om. Nare herinneringen die ik tot dan toe had verdrukt kwamen weer naar boven. De scheldpartijen tijdens de oefeningen voor mijn rug, de scheiding…
Vanaf dat moment ging ik niet meer zo vaak meer bij hen op visite. Ik kon het niet meer opbrengen om het spelletje van een harmonisch familieleven mee te spelen. Doch ik waagde me voorlopig niet aan een nieuwe poging om het met haar uit te praten.
De druppel
Begin 2015 kwam het gesprek bij toeval op het verleden toen mijn narcistische moeder alleen bij mij op bezoek was. Als eerste kwam de scheiding aan bod en het feit dat ze me toen voortdurend uitmaakte voor overloper. “Je was ook een overloper!”, reageerde ze hysterisch.
Toen ik even later vertelde dat de scheldpartijen tijdens de oefeningen een van de meest traumatische ervaringen uit mijn jeugd waren riep ze schamper “Ach ach ach, een trauma! Wat moet ik dan wel niet voor trauma’s hebben?”.
Hoewel ik op dat moment dichtklapte was dat voor mij de spreekwoordelijke druppel die de emmer deed overlopen. Korte tijd later stelde ik haar voor de keus, ofwel ze zag de feiten onder ogen en zou het nu eindelijk eens op een normale manier met mij uitpraten. Of zij zou ook mij verliezen zoals mijn zus reeds jaren eerder het contact met haar had verbroken.
Dat was op 10 februari 2015, sinds die dag heb ik niets meer van haar gehoord. Ze koos dus duidelijk voor het laatste…
De ontmaskering
In deze periode begon het tot mij door te dringen dat er iets ernstig mis moest zijn met mijn moeder. Hoe kan het anders dat iemand liever het contact met de eigen kinderen verbreekt dan een fout toe te geven? Ik ging op zoek naar een verklaring en verdiepte mij in allerlei psychiatrische stoornissen.
Ik las over psychopathie, over anti-sociale persoonlijkheidsstoornis en nog veel meer. In verschillende stoornissen zaten raakvlakken doch te weinig om te concluderen dat mijn moeder daaraan “lijdt”.
Naarmate ik meer las begon ik juist meer te twijfelen. Was ik op zoek naar iets dat er niet was? Wellicht is mijn moeder gewoon een moeilijk mens. De hoop dat ik een verklaring voor haar gedrag zou vinden begon te vervagen. Totdat ik op een artikel over de Narcistische Persoonlijkheidsstoornis stuitte.
Dit was niet een gedeeltelijke herkenning, dit was een bijna 100% herkenning. Het gedrag van mijn moeder werd tot in detail beschreven. Ik was verbijsterd. Zou dit het dan zijn? Doch er was één ding dat ik in eerste instantie niet kon plaatsen. Ik had de narcist nooit herkend in mijn moeder.
Het beeld dat ik tot dan toe van narcisten had was de opgeblazen persoonlijkheid. Opscheppers die je meteen als narcist herkend. Naarmate ik meer te weten kwam over de Narcistische Persoonlijkheidsstoornis ontdekte ik dat er ook verborgen narcisten bestaan. Het moge duidelijk zijn dat mijn moeder tot deze categorie behoord.
Niet het enige slachtoffer
Doch ik ben mezelf bewust van het feit dat ik geen psychiater ben en derhalve geen diagnose mag stellen. Ook zou het kunnen dat ik te graag een verklaring voor haar gedrag wilde hebben en daardoor aan tunnelvisie lijd.
Voor de zekerheid liet ik mijn zus enkele artikelen over de Narcistische Persoonlijkheidsstoornis lezen. Om haar niet te beïnvloeden vertelde ik van tevoren niet wat mijn gedachten daarbij waren. Ook zij herkende onmiddellijk onze moeder hier in. Ze wist zelfs nog een aantal kenmerken te noemen waar ik in eerste instantie niet aan had gedacht of die ik niet eens wist.
Ook bleek uit het gesprek met mijn zus dat wij niet de enige slachtoffers zijn van onze narcistische moeder. Ook haar kleinkinderen heeft ze geestelijk mishandeld. Zo paste ze eens op de kinderen van mijn zus toen de dochter per ongeluk een flesje melk van de zoon had omgegooid. Voor straf dwong onze narcistische moeder haar om de melk van de vloer te likken…
Het keerpunt
En zo ontdekte ik dat mijn leven al vanaf mijn prilste jeugd is gemanipuleerd door mijn narcistische moeder. Hoe anders had het eruit kunnen zien als ik in een normaal gezin was geboren? Een gezin waarin je ouders je proberen te beschermen en je talenten stimuleren. In plaats daarvan werd ik in ellende ondergedompeld en werd mijn zelfvertrouwen mij ontnomen.
Doch naarmate ik ouder wordt groeit mijn zelfvertrouwen. In 2018 nam ik de beslissing om geen slachtoffer meer te zijn maar een overlever. Vanaf dat moment neem ik de verantwoordelijkheid voor mijn eigen leven en werk ik eraan om mijn leven in een positieve richting te veranderen.
Heb je ook zulke ervaringen? Laat dan hieronder een reactie achter of vertel je verhaal op het forum.
Wil je Herstellen van Narcistisch Misbruik?
