In dit artikel ga ik het hebben over de tactiek van de narcist. Narcisten genieten ervan om anderen te controleren en hen leed toe te brengen. Ze gebruiken allerlei gemene tactieken om hun slachtoffers te manipuleren, te verwarren, te kleineren en om zelf buiten schot te blijven. Ik neem er een aantal van onder de loep, met voorbeelden uit mijn eigen ervaring.
Tactiek van de narcist: Gaslighting
Gaslighting is een vorm van manipuleren die erop gericht is het slachtoffer het gevoel te geven dat hij/zij gek is. Het Engelstalige begrip laat zich moeilijk vertalen naar het Nederlands. De beste vertaling is waarschijnlijk hersenspoeling. Gaslighting is een veelgebruikte tactiek van de narcist.
De narcist kan bijvoorbeeld iets verstoppen en het slachtoffer er lange tijd naar laten zoeken. Als die de wanhoop nabij is komt de narcist opeens met het “verloren voorwerp” aanzetten en zal zeggen dat het op een plek lag waar je net nog hebt gekeken. Het gevolg is dat je gaat twijfelen aan jezelf.
Een voorbeeld uit mijn eigen leven geef ik in het artikel “Narcistische moeder – Gepest op school“. Wanneer ik vroeger op school werd gepest draaide mijn narcistische moeder alles om en wist ze mij het gevoel te geven dat het mijn eigen schuld was.
Een ander voorbeeld vond plaats kort voordat ik het contact met haar verbrak. We hadden afgesproken dat ik ’s ochtends om 10 uur bij haar en haar vriend, en nieuw slachtoffer, langs zou komen. Doch op het afgesproken tijdstip stond ik voor een gesloten deur. Toen ik haar later die dag opbelde beweerde ze dat we op een later tijdstip hadden afgesproken, terwijl ik toch zeker wist dat het 10 uur was.
Meer over gaslighting in het uitgebreide artikel “Gaslighting en narcisme“.
Tactiek van de narcist: Lief/gemeen-cyclus
Deze tactiek van de narcist wordt vooral in relaties toegepast en heeft tot doel het slachtoffer zo lang mogelijk te kunnen misbruiken. Aan het begin van de relatie spelen ze de perfecte partner. Wanneer ze het gevoel hebben hun slachtoffer “binnen te hebben” zullen zij hun ware gezicht laten zien.
Aan het begin zijn de gemene fasen nog kort en de lieve fasen lang. Doch hoe langer de relatie duurt en hoe meer ze het gevoel hebben hun slachtoffer in hun macht te hebben hoe vaker de gemeen-fases zullen voorkomen. Bovendien zal de gemeenheid toenemen en zullen deze fases langer duren.
De lief-fases hebben tot doel te voorkomen dat het slachtoffer de relatie zal beëindigen. Zo controleren ze de gemoedstoestand van hun slachtoffer. Dit geeft ze een gevoel van macht, en ze genieten van de pijn die ze aanrichten.
Herkenning bij mijn vader
Ik sprak over dit fenomeen met mijn vader. Hij herkende dit patroon van lieve en gemene periodes. Een voorbeeld hiervan dat ik me nog goed kan herinneren: Het was in de periode vlak voordat papa weer thuis zou komen wonen nadat hij door zijn narcistische vrouw in een inrichting was gedreven.
Vanaf de zomer kwam papa in de weekends thuis en dit werd steeds wat langer. Na enkele maanden zou hij dan weer bij ons komen wonen. Doch mijn narcistische moeder begon zich steeds onredelijker te gedragen. Bij het minste geringste vlogen de borden door het huis. Op een keer riep ze daarbij tegen papa “Ik haat je!”.
Doch ’s avonds, tijdens de lief-cyclus, zei ze dat ze dat niet tegen hem persoonlijk bedoelde maar tegen de situatie. Die “situatie” creëerde ze overigens zelf. Het moge duidelijk zijn dat de opluchting van korte duur was, de volgende dag vlogen de borden weer door huis en schold ze hem weer uit.
Tactiek van de narcist: Projectie
Een andere tactiek van de narcist is het projecteren. Een ander de schuld geven van wat ze zelf doen. Wanneer bijvoorbeeld een narcist in een relatie de partner beschuldigd van vreemdgaan dan is hij/zij hoogstwaarschijnlijk zelf vreemdgegaan.
Zo kwam mijn narcistische moeder met deze beschuldiging richting mijn vader nadat ze zelf in een zeer verdachte positie was terechtgekomen (Zie “Narcistische moeder – De held van mijn narcistische moeder“).
Een ander voorbeeld van mijn narcistische moeder is dat ze mij als kind altijd voor egoïst uitmaakte en zei dat ik een rot karakter had. Nu weet ik dat ze zelf een egoïst is en een rot karakter heeft, en dat dit niets over mij zei maar alles over haar. Doch als kind tilde ik hier zeer zwaar aan en wilde voortdurend bewijzen dat ik geen egoïst ben.
Tactiek van de narcist: Zichzelf als slachtoffer voordoen
Dit is een zeer geraffineerde tactiek van de narcist waardoor ze hun misbruik jarenlang kunnen volhouden en verbergen voor de buitenwereld. Sterker nog, er zullen altijd mensen zijn die er intrappen en de partij van de dader kiezen!
Narcisten zullen nooit de verantwoordelijkheid voor hun eigen gedrag nemen. In plaats daarvan weten ze het zo om te draaien dat het slachtoffer de dader lijkt en de dader het slachtoffer.
Vaak komt het voor dat ze hun slachtoffer emotioneel zo hebben beschadigd dat deze in woede uitbarst. Wanneer het tot zo’n woede-uitbarsting van het slachtoffer in het bijzijn van anderen komt is de narcist in zijn of haar nopjes. Hij/zij kan dan zeggen “kijk eens met wat voor gestoord iemand ik te maken heb?”. Dat terwijl de narcist zelf de gestoorde is. Doch de omgeving ziet alleen de woede-uitbarsting van het slachtoffer en zal zich achter de narcist scharen.
Mensen trappen er in
Voor mij is dit zeer herkenbaar want ook mijn narcistische moeder was hier zeer bedreven in. Wanneer ze met borden had gegooid, papa uitgescholden en zelfs een keer hete koffie over hem heen had gegooid ging ze altijd zitten huilen. Ze deed dan alsof het papa was die haar iets vreselijks had aangedaan.
Ook in de periode tijdens en na de scheiding wist ze mensen op deze manier achter zich te krijgen. Zij dachten dat papa de dader was en mijn narcistische moeder het slachtoffer. Om die reden wilden ze dan niets meer met hem te maken hebben. Overigens waren ze weer niet zo flink dat tegen hem zelf te zeggen…
Papa vertelde eens dat ze ook zo’n show had opgevoerd toen ze voor een gesprek was in de inrichting waarin ze papa had gedreven. Tijdens dat gesprek liep ze huilend weg waarop een arts in opleiding haar achterna ging.
Wat ze hem precies heeft wijsgemaakt weten we niet. Maar zelfs deze arts in opleiding trapte er in. Toen hij even later terugkwam zei hij tegen papa “Je weet wel hoe je haar raken moet hé”. Overigens doorzagen de andere artsen haar wel. Vaak zeiden ze “We hebben de verkeerde hier“.
Ook nadat mijn zus in 2006 met haar had gebroken deed ze zich voor als het slachtoffer. Ze vertelde mij de meest vreselijke dingen die mijn zus haar zou hebben aangedaan. Ik had toen nog geen enkele kennis over de narcistische persoonlijkheidsstoornis en trapte hier in.
Doch jaren later hoorde ik dat de dingen heel anders in elkaar zaten. Wat mijn narcistische moeder bijvoorbeeld niet had verteld was wat zij had gedaan met haar kleinkinderen (Zie “Narcistische moeder – Niet het enige slachtoffer“).
Men wil het niet horen…
En nu ik haar als narcist ontmaskerd heb en met haar gebroken heb zal ze ongetwijfeld weer in de slachtofferrol kruipen. Ze zal haar huidige slachtoffer, een weduwnaar met wie ze nu samenwoont, en diens familie vast vertellen wat voor vreselijke kinderen ze heeft en zich theatraal afvragen waaraan ze zo’n familie heeft verdient.
Tactiek van de narcist: Isoleren van het slachtoffer
Een andere tactiek van de narcist is het isoleren van het slachtoffer en deze in een sociaal isolement brengen. Op geraffineerde wijze worden zij opgezet tegen hun vrienden, kennissen en familieleden. Uiteindelijk zullen ze alleen de narcist overhouden die zich als rots in de branding aanbiedt.
Om weer een voorbeeld uit mijn eigen ervaring te geven: In de laatste paar jaar van het contact met mijn narcistische moeder zag ik hoe ze hiermee bezig was bij haar huidige slachtoffer. Deze deed al heel lang vrijwilligerswerk bij een bejaardentehuis waar mijn moeder later ook vrijwilligerswerk ging doen.
Toen ze een relatie met hem had ging ze ruzie maken met de leidinggevenden van de vrijwilligers. Ook zette ze de andere vrijwilligers tegen hen op. Het resulteerde erin dat mijn moeder en haar nieuwe slachtoffer stopten met het vrijwilligerswerk…
Zelf heb ik drie jaar (verplicht) vrijwilligerswerk gedaan bij een museum waar een collega openlijk narcistisch gedrag vertoonde. Dat in een zodanige mate dat ik er wel van overtuigd ben dat deze persoon een narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft.
Deze collega moest altijd in het middelpunt van de belangstelling staan en kon het absoluut niet hebben dat tijdens de pauze anderen aan het woord waren. Verder zat hij voortduren op te hakken over wat voor geweldig werk hij wel niet voor het museum deed!
Ook kleineerde hij zijn collega’s met lullige opmerkingen. Zo zei hij wanneer iemand iets fout deed altijd “Fouten maken is menselijk, maar het zijn altijd de stommelingen die de meeste fouten maken”. Toen hij zelf een keer een fout maakte zei ik hetzelfde waarop hij kwaad werd…
Met de kennis van nu bekruipt mij het gevoel dat vrijwilligerswerk een grote aantrekkingskracht op narcisten heeft.
Andere vormen van narcistisch manipuleren
Naast alle reeds genoemde tactieken van de narcist hebben ze nog veel meer trucs om hun slachtoffers te manipuleren, vernederen en onzeker te maken.
In een beginnende relatie met een narcist manipuleren zij hun slachtoffer door de perfecte partner te spelen. Hobby’s worden met het grootste gemak overgenomen. Hierdoor zal de ander denken een “soul mate” te hebben gevonden. Wanneer de narcist je in zijn of haar macht heeft begint het daadwerkelijke misbruik.
Een andere tactiek van de narcist is het voortduren kritiek hebben op het slachtoffer. Deze zal zich hierdoor onzeker gaan voelen en, wanneer dit lang genoeg doorgaat, het gevoel krijgen dat het aan hem/haar ligt.
Ook kan de narcist opeens emotioneel gaan doen. Een goed voorbeeld hiervan heb ik meegemaakt met mijn eigen narcistische moeder. Tijdens de scheiding deed ze er alles aan mijn vader psychisch kapot te maken. Doch opeens deed ze heel emotioneel tegen mij en zei “Hoe denk je dat het is om 20 jaar met iemand getrouwd te zijn en nou haat en nijd te hebben?”.
Die haat en nijd ging van haar zelf uit. Doch als 16-jarig kind trapte ik hier in. Ik dacht dat al die gemene trucs van haar een soort pantser waren en dat ze nu haar ware gevoelens had getoond. Nu weet ik dat het precies andersom was.
Tot zover dit artikel over de tactiek van de narcist. Heb je aanvullingen, opmerkingen of wil je gewoon je ervaring delen? Laat dan hieronder een reactie achter. Kennis is macht!
Wil je Herstellen van Narcistisch Misbruik?
