Op deze website word heel vaak de term narcist gebruikt. Maar wat is een narcist nu eigenlijk precies? In dit artikel probeer ik daarop een helder antwoord te geven…
Narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS)
Wanneer we het hier hebben over een narcist bedoelen we eigenlijk iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis, ook wel afgekort tot NPS.
Iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis is alle realiteit uit het oog verloren met betrekking tot de eigen belangrijkheid. Ziet zichzelf en anderen niet meer op een realistische manier en toont egoïstisch gedrag. Iemand met een NPS kan zich ook niet in andere mensen verplaatsen, elk gevoel voor empathie ontbreekt.
Wat is een narcist volgens Sigmund Freud?
De term narcisme werd voor het eerst gebruikt door de neuroloog Sigmund Freud. Hij noemde het verschijnsel naar een figuur uit de Griekse Mythologie, Narcissus. Volgens de mythe zou deze Narcissus verliefd zijn geworden op zijn eigen spiegelbeeld dat hij in het water zag.
Met de term narcisme doelde Freud op gedrag dat zich kenmerkte door een obsessie voor zichzelf. Mensen die alleen maar oog hebben voor de eigen behoeftes en totaal niet voor die van anderen. Zij die anderen misbruiken om zelf aan hun trekken te komen. Die niet een ander beminnen, maar vooral zelf bemind willen worden.
Wat is een narcist volgens de DSM?
De “Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders”, kortweg DSM, wordt beschouwd als het standaard handboek voor psychiatrische diagnostiek. In de DSM-IV worden 9 narcistische eigenschappen genoemd. Wanneer een persoon minimaal 5 van deze eigenschappen bezit is er sprake van een narcistische persoonlijkheidsstoornis.
- Zichzelf heel belangrijk vinden.
- Een overdreven behoefte aan bewondering hebben.
- Manipuleert en misbruikt anderen om zijn of haar eigen doelen te verwezenlijken.
- Een gebrek aan empathie. De persoon houdt geen rekening met anderen en kan zich niet inleven in de gevoelens van een ander.
- Geobsedeerd zijn door zaken als macht, succes, schoonheid, genialiteit, de perfecte liefde.
- Zichzelf bijzonder voelen en denken dat hij/zij alleen kan worden begrepen door andere bijzondere mensen.
- Denken meer rechten te hebben dan anderen en eisen dat anderen zich aanpassen.
- Is snel jaloers en voelt zich vaak tekort gedaan.
- Arrogant gedrag en kwaad worden wanneer iemand die als minderwaardig wordt beschouwd kritiek uit of hem of haar tegenspreekt.
In de DSM-V is de indeling van persoonlijkheidsstoornissen ingrijpend veranderd. Er zijn vijf nieuwe hoofdgroepen opgesteld. Narcisme valt hierin binnen de antisociale persoonlijkheidsstoornissen. Als kenmerken worden genoemd: arrogantie, opgeblazen ego, egocentrisch en het misbruiken van anderen voor het eigen belang.
Wat is een narcist in de praktijk?
Helaas is het niet zo makkelijk een narcist te ontmaskeren. Naar de buitenwereld doen ze zich voor als de perfecte vader, moeder, echtgenoot, echtgenote, werknemer etc. Hun ware gezicht laten ze maar aan een beperkt aantal mensen zien, hun directe slachtoffers.
Het nare voor de slachtoffers is dat ze vaak niet worden geloofd als ze de narcist willen ontmaskeren. De buitenwereld kan zich niet voorstellen dat die buitengewoon sympathieke man of vrouw in werkelijkheid een monster is. Dat maakt dat de slachtoffers geen erkenning krijgen. Terwijl narcistisch misbruik zeer verstrekkende gevolgen heeft!
Openlijk narcisme
Openlijke narcisten zijn het makkelijkst te herkennen. Ze pochen vaak over hun eigen prestaties en halen die van een ander naar beneden. Vaak worden zij achter hun rug om uitgelachen, doch hun schadelijke gedrag wordt meestal niet herkend door de buitenwereld.
Verborgen narcisme
Verborgen narcisten zijn het meest verraderlijk en gevaarlijk. Ze pochen niet openlijk over zichzelf waardoor hun gedrag niet als narcistisch wordt herkend.
Wat is typisch gedrag van een narcist?
Eerder werden reeds narcistische kenmerken als egocentrisme, arrogantie en misbruik genoemd. Maar wat is een narcist in het dagelijks leven? En hoe zou je iemand met een narcistische persoonlijkheid kunnen herkennen?
Hieronder een aantal typische eigenschappen van een narcist:
- Gebrek aan empathie: Zich niet in anderen kunnen verplaatsen.
- Niet tegen kritiek kunnen: Een narcist kan in razernij uitbarsten wanneer iemand hem of haar bekritiseerd. Vooral wanneer dit gebeurt door iemand die ze als minderwaardig beschouwen.
- Manipulatie: O.a. het op subtiele wijze de aandacht afleiden van hun eigen destructieve gedrag. Zie ook het uitgebreide artikel over de tactieken van de narcist.
- Voortdurend aandacht vragen en bewonderd willen worden: Dit is zichtbaar bij openlijke narcisten. Verborgen narcisten doen dit op een subtielere wijze.
- Projectie: Hun eigen narcistische eigenschappen aan anderen toedichten. Zo maakte mijn narcistische moeder mij altijd uit voor egoïst, terwijl ze dat zelf is.
- Arrogantie: Anderen vernederen. Openlijke narcisten doen dit vaak op een grove wijze, terwijl verborgen narcisten dit op subtiele wijze doen. In het laatste geval krijgt vaak alleen het slachtoffer de vernederende boodschap mee. Wanneer deze dan boos zal worden zal hij/zij op onbegrip van de omgeving stuiten…
- Jaloers: Een narcist is jaloers op anderen, doch beweert dat anderen jaloers op hem/haar zijn. Zie ook het uitgebreide artikel over narcistische jaloezie.
- Slachtoffergedrag: Zichzelf als het slachtoffer neerzetten en het werkelijke slachtoffer als de dader.
- Gaslighting: Anderen laten denken dat ze gek zijn.
- Anderen een schuldgevoel geven: De zaken omdraaien zodat het slachtoffer zich schuldig gaat voelen.
- Complimenteren en beledigen tegelijk: Narcisten zijn er meester in om een complimentje met een nasmaak te geven. Bijvoorbeeld: “Wat heb je mooie kleren aan. Alleen zou iemand die knapper is ze moeten dragen”.
Zijn we allemaal een beetje narcist?
De meeste mensen hebben in meer of mindere mate wel enkele narcistische trekken. Tot op zekere hoogte is dat ook gezond want zonder eigenliefde is het leven zeer onaangenaam. We spreken echter van narcisme wanneer het ziekelijke vormen aanneemt.
Ook zijn narcistische gevoelens bij normale mensen vaak tijdelijk. Zo zijn we allemaal weleens jaloers of boos. Meestal wordt dit gevolgd door een gevoel van spijt. Dat is wat normale mensen van narcisten onderscheidt. Een narcist heeft namelijk nooit ergens spijt van!
De narcist ontmaskerd
Met dit artikel hoop ik enigszins antwoord te hebben gegeven op de vraag: Wat is een narcist? Het zal in de praktijk echter niet meevallen een narcist eenvoudig te ontmaskeren. Omdat ze zich vaak charmant kunnen voordoen is dit zeer lastig. Zeker voor mensen die geen of weinig kennis van het fenomeen narcisme hebben.
Meer informatie en praktijkvoorbeelden over het herkennen van narcistisch gedrag vind je in het artikel “Narcist herkennen en het gevaar onderkennen”.
Een ander probleem met narcisten is dat ze zich niet laten diagnosticeren. Ze vinden dat er niets mis is met hen. Het ligt altijd aan de anderen, lees de slachtoffers. Als leek zijnde mag je geen diagnose stellen, hooguit je vermoeden uitspreken.
Zie ook het artikel over het diagnosticeren van een narcist.
Heb je aanvullingen op de vraag “Wat is een narcist?”, of wil je ervaringen en tips delen? Laat dan hieronder een reactie achter!
Wil je Herstellen van Narcistisch Misbruik?
