Projectie (psychologie) als tactiek van narcisten

Projectie – als term in de psychologie – is het favoriete verdedigingsmechanisme van narcisten. Op deze website komt de term regelmatig terug, daarom leg ik in dit artikel precies uit wat projectie is en hoe het dit wordt toegepast door narcisten…

Wat is projectie in de psychologie?

Projectie is een term die in de psychologie wordt gebruikt voor het verschijnsel dat iemand het eigen gedrag aan een ander toeschrijft. Men projecteert dus figuurlijk het eigen gedrag op anderen, zoals een filmprojector een beeld op een doek projecteert.

In wezen is projectie een afweermechanisme tegen negatieve emoties. Projectie neemt ongemak weg over eigenschappen die wij liever niet erkennen. Onbewust dichten wij die eigenschappen dan aan anderen toe.

Ik spreek in deze van ‘wij’ omdat iedereen dit afweermechanisme in meer of mindere mate toepast. We maken ons dus allemaal weleens schuldig aan projectie. Alleen narcisten passen projectie in het extreme toe.

Net als de term narcisme werd ook de term projectie voor het eerst gebruikt door zenuwarts en grondlegger van de psychoanalyse Sigmund Freud. Zijn dochter Anna Freud heeft de theorie rondom projectie later verfijnd.

Projectie en narcisme

Zoals we weten doen narcisten zich voor als zelfverzekerd, doch hebben in werkelijkheid een zeer fragiel ego. En omdat ze niet in staat zijn kritisch naar zichzelf te kijken dichten ze hun vele slechte eigenschappen aan anderen toe.

Zo kan een narcist je ervan beschuldigen dat je liegt, manipuleert en egoïstisch bent. Dat terwijl dit allemaal eigenschappen van een narcist zijn en jij waarschijnlijk iemand bent die heel empathisch is.

Ook kan een narcist claimen te weten wat jouw gemoedstoestand is. Hij of zij kan zeggen dat je kwaad bent, teleurgesteld of gefrustreerd, terwijl je dat helemaal niet bent. Maar wanneer de narcist dat telkens tegen je zegt ga je eraan twijfelen of het misschien toch zo is.

Herken je de overlap met gaslighting?

Iemand verwarren door steeds maar te zeggen dat diegene boos, manipulatief etc. is, is een vorm van gaslighting. Maar in de basis is het anderen beschuldigen van hetgeen je zelf bent, voelt of doet projectie.

Lees ook het artikel: Gaslighting en narcisme >>

Projectie als verdedigingsmechanisme

Zoals ik al zei is projectie een verdedigingsmechanisme. We hebben allemaal verdedigingsmechanismen waarop we onder bepaalde omstandigheden onbewust op teruggrijpen.

Veel gebruikte verdedigingsmechanismen zijn bijvoorbeeld: ontkenning, rationalisering, sublimering en projectie.

Wat is sublimering?

Sublimering (Duits: Sublimierung) is een term uit de psychologie, die voor het eerst werd gebruikt door Sigmund Freud. Hij doelde hiermee op het omzetten van oerdriften in sociaal of maatschappelijk geaccepteerde vormen. Zo kunnen oerkrachten als angst, seksualiteit en agressie gekanaliseerd worden en omgezet in ambitie voor werk, kunst, wetenschap enzovoort.

Als een scholier bijvoorbeeld voor zijn eindexamen zit, gaat dit gepaard met veel stress en spanning. Hij kan nu dit negatieve gevoel omzetten in positieve energie door hard aan de studie te gaan. Iemand die veel onverwerkte woede of agressie heeft, kan dit in goede banen leiden door bijvoorbeeld te gaan sporten.

Sublimering wordt gezien als een psychologisch afweermechanisme, omdat het zich overgeven aan oerdriften als bedreigend wordt ervaren voor het sociaal functioneren. Sublimering speelt dus een belangrijke rol in het welzijn en de geestelijke balans.

Bron: Wikipedia

Verdedigingsmechanismen zijn dus normaal. Het wordt echter een probleem wanneer iemand continue in de modus zit waarin deze mechanismen geactiveerd zijn. Het is voor die persoon dan de primaire manier om met anderen om te gaan.

Een narcist beschermt diens fragiele ego continue door gebruik te maken van verdedigingsmechanismen. Daarbij is projectie een van de meest geliefde verdedigingstactieken.

Je tegen jezelf keren

Een ander verdedigingsmechanisme is het ’tegen jezelf keren’. Dit komt onder andere voor bij kinderen van een narcistische ouder. Wanneer het kind op een leeftijd komt dat het meer bewust is van de situatie gaat het naar een verklaring zoeken.

Het onder ogen zien dat je een ouder hebt die niets om je geeft is een angstaanjagende gedachte. Daarom geeft het kind zichzelf de schuld en denkt dat de ouder zo doet omdat het een slecht kind is.

Wil je meer weten over afweermechanismen? Dan raad ik je aan het boek ‘Grote denkers‘ te lezen. In het hoofdstuk ‘Anna Freud’ worden de verschillende afweermechanismen beschreven.

Onbewust projecteren

Het verraderlijke van projectie is dat het onbewust gebeurt. Wie ermee bekend is zal het herkennen wanneer iemand het bij hen toepast. Doch degene die zich aan projectie schuldig maakt, ongeacht of het een narcist is of niet, heeft dat zelf niet door.

Een gezonde manier om hier mee om te gaan is allereerst bewustwording. Wanneer iemand tegen ons zegt “Hé, je projecteert je eigen gedrag op mij” neem dan even de tijd om na te denken. Als het daadwerkelijk zo is kun je je ervoor verontschuldigen.

Dat is hetgeen normale mensen van narcisten onderscheidt. Een normaal iemand is in staat naar zichzelf te kijken en fouten toe te geven. Doch een narcist zal alleen maar meer en meer in de tegenaanval gaan.

Het favoriete verdedigingsmechanisme van narcisten

Zoals gezegd hanteren narcisten verdedigingsmechanismen op een ziekelijke manier. Het is hun manier om hun fragiele ego te beschermen.

Projectie is daarbij hun favoriete wapen, doch er zijn meer verdedigingsmechanismen die ze veel toepassen. Voorbeelden daarvan zijn ontkenning, het verdraaien van iemands woorden en rationalisering.

Wat is rationalisering?

Rationalisering is een psychisch afweermechanisme. Het verschijnsel treedt op als iemand door verstandelijk en bewust redeneren tot een rechtvaardiging van zijn acties probeert te komen. Men tracht dus te bewijzen dat het gedrag rationeel en gerechtvaardigd is en vandaar waard is door hemzelf en anderen te worden goedgekeurd. Het maakt daarmee deel uit van een proces van morele ontkoppeling.

Het proces treedt bijvoorbeeld op als iemand te impulsief iets heeft gekocht en hier spijt van krijgt. Het ontstane schuldgevoel wordt dan via een onderbewust proces bestreden met rationele argumenten die moeten aantonen dat de impulsieve aankoop uiteindelijk toch terecht was (“ik had nou eenmaal snel een wasmachine nodig”). Ook als iemand bang is en dat later niet wil toegeven, kan rationalisering optreden.

Bron: Wikipedia

Lees ook het artikel: Tactiek van de narcist >>

Hoe om te gaan met narcisten die projectie toepassen?

Projectie is verwarrend. Het geeft een naar gevoel wanneer iemand je negatieve eigenschappen toedicht of ergens van beschuldigd. Wanneer je niet bekend bent met projectie is het nog veel verwarrender.

Iemand zegt bijvoorbeeld voortdurend dat je kwaad bent, terwijl je juist opgewekt was. Dat geeft tegenstrijdige gevoelens en uiteindelijk wordt je zelfs kwaad. Daarmee heeft de narcist dan diens ‘gelijk’ gehaald.

Doch wanneer je herkent dat het projectie is, kun je het relativeren en verklaren. Je doorziet dan dat de narcist diens slechte eigenschappen, gevoelens of duistere plannen aan jou toedicht.

Projectie benoemen tegenover een narcist?

Wanneer je tegenover een narcist de projectie zou benoemen zal hij of zij je voor gek of paranoïde uitmaken. Dit heeft dus geen enkele zin!

Een narcist proberen te overtuigen van diens ongelijk is een hopeloze opgave. Dat zullen ze nooit toegeven. Je raakt daardoor alleen maar meer verstrikt in de waanzin van de narcist. Het gevolg is dat je gefrustreerd en uitgeput raakt.

Als je geneigd bent te reageren tel dan eerst even tot tien. Bedenk dan dat hetgeen ze zeggen iets over diegene zelf zegt en niet over jou.

Dus wanneer ze jou kwaad noemen terwijl je dat helemaal niet bent dan zijn ze waarschijnlijk zelf kwaad.

Wanneer ze je ervan beschuldigen jaloers te zijn terwijl je dat niet bent, dan is hij of zij zelf degene die jaloers is.

Lees ook het artikel: Narcistische jaloezie >>

Steek dus geen negatieve energie in een discussie met de narcist. Het beste dat je kunt doen is zonder enige emotie te tonen vertrekken. Wanneer dat niet kan, negeer het.

Tot zover deze uiteenzetting over projectie. Heb je aanvullingen, vragen of opmerkingen? Deel het in een reactie. Kennis is macht!

Wil je Herstellen van Narcistisch Misbruik?

In dit gratis e-book dat ik samen met psychologe Corry de Rooy maakte geven we 10 tips voor herstel na narcistisch misbruik. Zet de eerste stap naar een narcismevrij leven. Abonneer je op onze nieuwsbrief en ontvang gratis het e-book ’10 Tips voor Herstel na Narcistisch Misbruik’. We sturen je geen spam en je kunt je op elk moment weer afmelden.

Dowload dit Gratis E-book Nu >>