Wat gebeurt er als een narcist ziek wordt? De combinatie narcist en ziekte roept vaak verwarring op: je verwacht misschien empathie, verbinding of zelfs spijt. Maar wie te maken heeft gehad met narcistisch misbruik, weet dat ook kwetsbaarheid door een narcist strategisch kan worden ingezet…
Hoe gebruikt een narcist ziekte?
Bij veel slachtoffers leeft de vraag: “Gaat een narcist anders doen als hij of zij ziek is?” Het antwoord is complex, maar vaak pijnlijk: nee. De strategie verandert, het gedrag niet. Sterker nog, ziekte kan een narcist extra gelegenheid geven om zichzelf als slachtoffer neer te zetten en anderen tot medelijden of actie te dwingen.
Een narcist vergroot het lijden uit, dramatiseert de situatie, en gebruikt ziekte om anderen te manipuleren. Je zou kunnen zeggen: waar een ander door ziekte juist nederiger of opener wordt, maakt een narcist er een instrument van. Het doel is hetzelfde als altijd: macht en controle.
Een voorbeeld: een cliënt van Tanja had een partner die bij elk conflict dreigde zichzelf wat aan te doen. Niet één keer, maar structureel. Of een moeder die zichzelf van het leven beroofde, en in haar afscheidsbrief haar dochter daarvan de schuld gaf. Extreem? Zeker. Maar ook typerend voor de destructieve kracht van narcistische manipulatie.
Ziekte als manipulatiemiddel
Ook in Tanja’s leven speelde dit thema een grote rol. Haar moeder – bij wie ze sterke trekken herkent van een narcistische persoonlijkheidsstoornis – werd kort na het verbreken van het contact plotseling opgenomen in het ziekenhuis. Meteen voelde Tanja de bekende, diep ingesleten reflex: ze moest er naartoe, ze moest zorgen. Maar haar intuïtie vertelde iets anders. Er was niets fundamenteels veranderd. Alleen nu waren hartfalen en longkanker toegevoegd aan het toneel.
Haar moeder vierde een symbolische ‘laatste verjaardag’, compleet met afscheidsspeeches en herinneringen ophalen — maar leeft jaren later nog steeds. Begrijp goed: Tanja gunde haar moeder geen kwaad. Maar de manier waarop haar ziekte werd ingezet om Tanja neer te zetten als een liefdeloze dochter paste naadloos in het patroon van manipulatie dat ze zo goed kende.
Wetenschappelijke inzichten over narcist en ziekte
Psychologisch onderzoek bevestigt dit gedrag. Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS) hebben vaak moeite met het tonen van echte empathie. Ze zijn bedreven in het lezen van anderen, maar gebruiken die vaardigheid vooral om hun eigen behoeften te vervullen. Aandacht en bewondering zijn hun brandstof – en ziekte kan een manier zijn om die te verkrijgen.
Het concept gewenst slachtofferschap is hierin belangrijk. Daarmee wordt bedoeld dat iemand zich bewust of onbewust als slachtoffer opstelt, omdat het voordelen oplevert: meer aandacht, minder verantwoordelijkheid, en meer controle over de mensen om hen heen.
Neuropsychologisch onderzoek toont aan dat hersengebieden die empathie reguleren bij narcisten minder actief zijn. Maar de gebieden die strategisch gedrag aansturen zijn juist vaak sterk ontwikkeld. Als ze merken dat ziekte jou raakt, dan wordt dát ingezet als machtsmiddel.
Wat betekent dit voor jou?
Als je te maken hebt met een zieke narcist in je omgeving – een partner, ouder, kind of ex – dan weet je hoe verwarrend dat is. Je wilt zorgzaam zijn, maar voelt je gemanipuleerd. Je wilt niet hard zijn, maar raakt emotioneel uitgeput. De sleutel ligt in het herkennen van het patroon.
Ziekte kan echt zijn. Maar het betekent niet dat het gedrag ook opeens oprecht is. Het masker verandert van vorm – het valt niet af.
Wat kun je doen?
- Stel duidelijke grenzen. Ziekte is geen vrijbrief voor manipulatie.
- Volg je intuïtie. Als iets niet goed voelt, klopt dat vaak ook.
- Zoek steun bij mensen buiten de situatie. Narcistisch misbruik isoleert – verbinding herstelt.
- Laat je niet misleiden door schuldgevoel. Zelfzorg is ook zorg. En die mag heilig zijn.
Zelfzorg is geen egoïsme – het is noodzaak
In relaties met een narcist — zeker wanneer ziekte wordt ingezet als manipulatiemiddel — kun je het gevoel krijgen dat grenzen stellen hard of egoïstisch is. Maar niets is minder waar. Juist in deze verwarrende dynamiek is bewustwording essentieel: je kunt pas goed voor jezelf zorgen als je leert herkennen wat er werkelijk speelt.
Dit artikel is een pleidooi voor die bewustwording. Want pas wanneer je het patroon doorziet, kun je stoppen met jezelf te veroordelen en beginnen met jezelf te beschermen. Niet door keihard te worden, maar door stevig in je eigen zachtheid te staan.
Zoals coach en ervaringsdeskundige Tanja van Rij het treffend zegt:
“Als een narcist ziek wordt, zetten ze het masker niet af. Het verandert alleen van vorm. Jouw compassie is waardevol, maar het mag nooit tegen je worden gebruikt.”
Herkenning, Heling en Vrijheid
Als je dit herkent, weet dan: je bent niet alleen. En er is hulp die verder gaat dan alleen begrip. In de driedelige videocursus Herkenning, Heling en Vrijheid, neemt Tanja je stap voor stap mee in het herstelproces.
In drie krachtige modules leer je:
✅ Hoe je narcistische manipulatie herkent — zelfs in verkapte vormen als slachtofferschap of ziekte
✅ Wat de impact is op jouw zelfbeeld, grenzen en innerlijke rust — én hoe je dat herstelt
✅ Hoe je emotioneel en mentaal weer stevig in je eigen leven gaat staan
Deze videocursus is ontwikkeld voor mensen die weten dat het anders moet, maar nog zoeken naar hoe. Mensen die willen helen, maar ook worstelen met schuldgevoel, twijfel of hardnekkige patronen uit het verleden.
Wil jij weer vertrouwen op je eigen gevoel? Je grenzen bewaken zonder je hart te verliezen? Dan is deze videocursus voor jou.
Herstel begint niet met een ander. Het begint met jou.
Met jouw keuze om te stoppen met overleven — en te beginnen met léven.
👉 Herkenning, Heling en Vrijheid is jouw eerste stap.
Je verdient het om vrij te zijn.
Klik hier voor meer informatie over de cursus ‘Herkenning Heling en Vrijheid’ >>